1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
55 Muur van de rechthoekige wachttoren, let op de breuk in het
56 muurwerk.
Kaart van de Schans en de wachtoren op de dijk, 1691.
Tussen 0,1 - NAP en 0,3 NAP was een aanslibbing van
de kwelder uit de periode 250 v.-1336 n. Chr. te zien. Op
deze kwelder werd een dunne laag donkere grond te
zien, vermoedelijk de vegetatielaag van de kwelder.
Daarop is de vroegste dijk aangelegd. De hoogte van
deze zandige dijk van kwelderzoden bedroeg1,2 m en de
breedte was 8 m. Uit historische bronnen blijkt dat het
gebied van De Waddel, het land tussen de Hoge Berg en
de Waddenzee waar deze dijk toe behoort, op 21 juli 1350
het octrooi kreeg om de landen die last hadden van het
onderlopen door het zeewater, te bedijken. Of de oudste
dijk ook inderdaad deze historisch bekende dijk is, kan
nog niet worden vastgesteld.
Niet alleen de dijk zelf maar ook de toen nog grote voor
landen aan de zeezijde van de dijk, beschermden het bin-
nendijkse land. Gedurende de 15de en 16de eeuw lijken
de voorlanden snel te verdwijnen doordat de stroming
door het Marsdiep, het zeegat tussen Texel en het vaste
land, steeds dieper en krachtiger wordt. (aft 3)
In de late 15de-begin 16de eeuw wordt de dijk opnieuw
met zandige zoden uit de kwelder opgehoogd tot 1,8 m
NAP en verbreed tot 15 m. Dat het zeewater soms direct
aan de dijk kwam, bleek uit de bouw van een eerste paal-
wering met wierriem uit de 16de eeuw. Tussen het aard-
lichaam van de dijk en de palenketting werd wier' dat
wil zeggen groot zeegras (Zostera marina) aangebracht.
Deze soort wier kwam tot 1932, de afsluiting van de
Zuiderzee, in zeer grote hoeveelheden natuurlijk voor.
Het wier absorbeerde de kracht van de golven en
vormde als het ware een muur tegen het aftalven van de
zandige dijk. De eerste wierdijk kan op basis van de op
hogingen in de 16de eeuw worden geplaatst.
De Waddenzee stond nu permanent aan de voet van de
zeedijk. Het zeewater kreeg vlak voor de dijk een steeds
grotere diepte. Door middel van golftrekers, zoals te
zien op de topografische kaart van 1572 poogde men de
stroming van de dijk af te houden.
De Nederlanden en ook Texel raakten betrokken in de
geloofs- en machtsstrijd van de Tachtigjarige Oorlog. In
een vroege fase daarvan werd vanwege de strategische
ligging van de Rede van Texel op last van Willem van
Oranje vanaf 1573 het fort De Schans gebouwd. Het ei
land speelde en cruciale rol in de opstand. De vaarwegen
voor de Geuzen moesten worden opgehouden en de
Spaanse vijand geweerd. Op de dijk werden aan de
noordzijde en de zuidzijde van het fort een tweetal recht
hoekige of vierkante baksteen torens gebouwd. Hiervan
was tot voor de opgraving alleen bekend dat deze op een
topografische kaart uit 1691 stonden. Het toeval wilde
dat juist op deze plek van de doorgraving van de zeedijk,
de noordelijke buitenmuur en de binnenmuren van de
zuidelijke toren werden aangetroffen. (aft 4) (aft 5)
Nummer 127, juni 2018
Historische Vereniging Texel
29
