1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
54 de vrijstaande klokkenstoel met twee luidgangen in de
55 Hoornder toren. De hoogte is 6,20 meter.
De klok van Ricout Butendicc in Den Hoorn
De Hoornder toren is opgetrokken uit gepleisterd en wit
gekalkt metselwerk. Het metselwerk reikt tot ca. 20 me
ter, bekroond met een spits van 10 meter. De basis wordt
gevormd door twee zware steunberen aan de noord- en
zuidzijde. Aan weerzijden van de scheidingsmuur tussen
de beren is aan de binnen- en buitenzijde een nis ont
staan. Via een uitwendige trap in de kerkruimte betreedt
men de eerste torenruimte waar ooit het torenuurwerk
stond. Thans staat er een motorwijzerwerk en een motor
slagwerk in het oude uurwerkkabinet. De wijzerwerken
met de vermelding "Addicks" doen vermoeden dat dit
Amsterdamse bedrijf hier ooit een torenuurwerk plaat
ste. De volgende ruimte wordt geheel ingenomen door
een taps toelopende vrijstaande klokkenstoel met twee
luidgangen. De basis van de eikenhouten constructie is
300 x 230 cm en de hoogte tot aan de drie lagerbalken be
draagt 620 cm. De constructie is fraai en in goede staat.
De hand van de restaurator is evenwel duidelijk te her
kennen. De enige klok die de toren rijk is hangt in de
oostelijke, grootste luidgang van 81 cm. In de westelijke
kleine luidgang (68 cm) steekt de hamertrekker van de
uurslaghamer en staat de luidmotor; de veronderstelling
is wel gerechtvaardigd dat de stoel ooit plaats bood aan
twee luidklokken. Sporen en archivalische bronnen hier
omtrent ontbreken. Ter hoogte van de klok zijn aan elke
zijde twee galmgaten met elk drie regenborden uitge
spaard. Het oostelijke galmgat steekt juist boven het
hoge kerkdak uit.
De klok van Ricout Butendicc doet door zijn ontstaans
proces - uit de hand gevormd aan de horizontale spil -
archaïsch aan. Een groter verschil met de werkstukken
van zijn broer Steven is niet denkbaar. Tussen twee onre
gelmatige parallelle lijnen staat het opschrift:
"AVE MARIA GRACIA PLENA DOMINUS TECUM"
(wees gegroet Maria vol van genade de heer is met u), ge
opend en afgesloten met wijdingskruisje. Daaronder bo
ven aan de flank: "RICOUT BUTENDICC FECIT" (Ricout
Butendicc maakte mij). Ook zijn naam wordt geflankeerd
met twee kruisjes. Het gietjaar ontbreekt, maar op grond
van de reeds geschetste omstandigheden moet het giet-
jaar tussen 1444 en 1448 liggen. Fehrmann en Besemer
geven een passende omschrijving van de belettering, die
hier integraal weergegeven wordt:
"De gotische minuskels zijn opvallend breed van voorkomen.
Dit wordt onder meer veroorzaakt door het feit dat de stokken
van de letters zoals b, l, p, ect. zodanig ingekort zijn dat er na
genoeg geen verschil in hoogte is met de overige letters".
Verdere versieringen ontbreken op de klok en op de zes-
lobbige kroon. De grootste diameter is 75 cm en het ge
wicht zou 280 kg bedragen. De klank is onbestemd, maar
met wat goede wil kan een hoge b1 gehoord worden. In
1999 is de klok door Klokkengieterij Eijsbouts gelast. Op
de onversierde flank zijn de laswormen weggeslepen
maar bij de belettering en op de kop zijn de lassporen
nog te zien onder meer bij het woord "RICOUT".
1 Ondanks deze kwalificaties was Ricout Butendicc toch van
2 enige betekenis in de ontwikkeling van de klokkengiet-
3 kunst, want op twee klokken vermeldde hij naast zijn
4 naam ook zijn werk- en woonplaats. Zo lezen wij op de
5 klok in de Abdijkerk van Rijnsburg uit 1444:
6 "RICOUT BUTENDICC MAECTTE MI TOT UUTT-
7 RECHT SO WOENT HI".
8 Slechts drie klokken van Ricout resten ons nog. De eerder
9 genoemde klok van Rijnsburg met naast de opmerkelijke
10 vermelding van zijn woonplaats een bezwerende spreuk:
11 "LAUDO DEUM VERUM VOCO PLEBEM CONGREGO
12 CLERUM DEFUNCTOS PLORO FUGO PESTEM FESTA
13 DECORO"
14 (Ik loof den waren God, ik roep het volk, ik verzamel de geeste-
15 lijkheid, ik beween de doden, ik verdrijf de pest, ik luister de
16 feesten op). De overige twee klokken, in Hoorn(-
17 Oosterkerk) en in Den Hoorn Texel (Hervormde Kerk)
18 zijn voorzien van het "ave maria" randschrift.
56 (foto Phili Abbenes)
22
Historische Vereniging Texel
Nummer 127, juni 2018
