Ook aanwezig zijn objecten uit de categorieën drinken,
verzorging, sanitair, verlichting, verwarming, vrije tijd en
decoratie. Complex B11 heeft een zeer hoge concentratie
objecten uit de categorie drinken (wijnflessen, kelkglazen
en bekers) en is het enige complex met gebruiksglas. Ook
eten is sterk vertegenwoordigd in dit complex.
Opvallend is de afwezigheid van objecten voor voedsel
bereiding. De vondsten in complex B11 zijn afcomstig
van een welvarender sociale klasse dan de beide andere
complexen.
Het merendeel van het materiaal afcomstig van De
Schans is gerelateerd aan het dagelijks leven van de men
sen die hier hebben gewoond. Uit historische bronnen is
bekend dat met de militairen ook vrouwen en kinderen
op De Schans woonden. De aanwezigheid van kinderen
wordt bevestigd door de aanwezigheid van kinderspeel
goed, zoals knikkers. Objecten gerelateerd aan het berei
den van voedsel zijn in elk complex in meer of mindere
mate aanwezig. De hoge concentratie in complex B1 doet
vermoeden dat hier mogelijk een keuken in de buurt
was. Hoewel complex B1 en B11 uit verschillende perio
den dateren, bevat B11 voornamelijk gebruiksgoed met
een luxere uitstraling dan B1. Ook de decoratieve objec
ten als porseleinen vazen in B11 wijzen niet op gewone
soldaten. Mogelijk waren de voormalige officiersbehui
zingen nabij B11, terwijl B1 bij de voormalige soldatenba
rakken en de keuken gesitueerd was. Het 18de-eeuwse
materiaal uit B11 suggereert dat de officieren en hun ge
zinnen de tijd, status en/of het geld hadden om thee te
drinken en zich te omringen met luxere voorwerpen.
Mogelijk zijn de medicijnflesjes gerelateerd aan het ge
bruik als hospitaal.
Hoewel De Schans een militaire basis was, blijkt het mili
taire aspect in de onderzochte complexen nauwelijks
vertegenwoordigd. Zo ontbreken wapens en uniform
stukken. De datering van militaria was niet mogelijk:
musketkogels, kanonskogels en vuursteen veranderden
in de onderzochte periode niet van vorm en formaat. Als
de materiële cultuur van De Schans wordt vergeleken
met bijvoorbeeld Vesting Bourtange (Groningen) en Fort
Wisfoujscie (Danzig-PL), dan is goed zichtbaar dat het
materiaal van De Schans heel pluriform is, terwijl dat van
Bourtange en Gdansk veel meer uniform is. De Schans
was een fort, een militaire basis. Dit suggereert dat de
materiële cultuur een uniform karakter zou moeten heb
ben om grote hoeveelheden soldaten op effectieve wijze
van hun levensbehoeften te kunnen voorzien. De pluri
formiteit kan alleen worden verklaard door het schaal-
verschil: uit de historische context blijkt dat relatief
kleine garnizoenen in De Schans waren gestationeerd. De
organisatie en infrastructuur hoefde dus niet afgestemd
te zijn op het voeden van grote aantallen militairen en
hun gezinnen. Daardoor kon het burgerlijke en pluri
forme karakter meer op de voorgrond treden.
Uit verdere vergelijking tussen de vondsten van beide
andere forten en De Schans blijkt dat een aantal functio
nele categorieën en onderdelen van categorieën geheel of
gedeeltelijk ontbreken op De Schans. Meest significant is
het ontbreken van opslaggoederen. Dat kan een gevolg
zijn van het schaalverschil. Ook opvallend is dat metalen
bestek en kookgerei op De Schans ontbraken. Dit sugge
reert dat deze waren elders binnen het fort werden ge
houden en/of dat het afval daarvan in niet in de drie ge
lokaliseerde en onderzochte afvalputten op De Schans
terecht gekomen is.
Jacob Schenk, Hans de Beurs en Gelein Jansen (foto in coll. HVT)
Conclusie
De materiële cultuur van De Schans laat zien dat, on
danks dat dit een militaire basis was, het gewone dage
lijkse leven en de daarbij behorende objecten voor de hier
gestationeerde mannen en hun gezinnen de boventoon
voerden. Mogelijk is dit gerelateerd aan het kleinschalige
karakter van het fort. Dit geldt voor de Nederlandse fase,
omdat de Franse fase niet gerepresenteerd is in de mate
riële cultuur Deze start in 1795, het het jongste complex
loopt echter tot 1800. Een uniforme militaire standaardi
satie lijkt te ontbreken. Ook suggereren de vondsten
vanaf circa 1700 een redelijk goede levensstandaard bij
de officieren en hun gezin. Dit blijkt uit de objecten gere
lateerd aan sociale activiteiten zoals theedrinken, per
soonlijke verzorgingsartikelen als tandenborstels en
luxer vaatwerk.
Noot van de redactie
Nadat een in 1995 kleinschalig onderzoek op De Schans
uitgevoerd door de toenmalige Archeologische Dienst
van de Provincie Noord-Holland was afgerond, bleven
tijdens de reconstructie van De Schans archeologisch res
ten als muurwerk, walstructuren, bruggen en vondst
complexen tevoorschijn komen. Verzoeken om professio
nele hulp door HVT aan de Provincie Noord-Holland
werden niet gehonoreerd. Daarom is op eigen initiatief
door de Archeologische Werkgroep van de HVT een on
derzoek gestart onder leiding van Gelein Jansen.
Nummer 126, maart 2018
Historische Vereniging Texel
17
