Archeologie van De Schans, 1994-2017 Morgan Schelvis
Archeologisch onderzoek naar de materiële cultuur van het fort De Schans op Texel1
Tijdens de restauratiewerkzaamheden van het fort De Schans in 1994 werden diverse putten en afvalkuilen aangetroffen. Leden
van de archeologiewerkgroep van de Historische Vereniging Texel (HVT) verzamelden bij deze noodopgraving zoveel mogelijk
scherven en andere objecten om te voorkomen dat deze verloren zouden gaan. De bedoeling was dat het materiaal als basis voor
verder onderzoek naar de geschiedenis van De Schans zou dienen. Naast het redden van voorwerpen werd ook de locaties van de
vondsten opgetekend. Dit werk werd in 1995 voortgezet. De volgende jaren werden de vondsten gepuzzeld en gerestaureerd tot
min of meer complete voorwerpen. Een deel werd gedetermineerd, gefotografeerd en gedateerd. Al dit onderzoek leidde tot een
grote verzameling archeologisch materiaal. Systematisch onderzoek van het vondstmateriaal ontbrak echter nog. Nadat
Archeologie West-Friesland (AWF) door de Gemeente Texel voor algemene advisering op archeologisch gebied ingeschakeld werd,
kon dit jaren lang opgeborgen en zorgvuldig bewaarde materiaal tevoorschijn gehaald worden. Toen ik op zoek was naar een on
derwerp voor mijn BA thesis leverde dit een interessante onderzoeksvraag op. De studie beperkte zich tot de keramiek en het glas
verzameld door Werkgroep Archeologie van HVT. Van de 45 kisten vondsten aanwezig bij de werkgroep zijn 15 betrokken bij het
onderzoek. Dit zijn de voorwerpen uit gesloten vondstcomplexen van het terrein van de Schans. De overige objecten en primaire
literatuur bleven buiten beschouwing.
Luchtfoto van De Schans (foto Jook Nauta, 29 mei 1992, in coll. HVT)
Historische achtergrond
De Schans is een tijdelijk thuis geweest voor soldaten en
hun families. Het bestaan van het fort is in te delen in drie
fases: De Nederlandse periode (1572-1795), de Franse pe
riode (1795-1813) en de laatste eeuw (1813-1922).
De Nederlandse periode begint in 1572 toen Willem van
Oranje opdracht gaf het fort te laten bouwen. De con
structie werd in 1574 afgerond, daarna namen de eerste
soldaten hun intrek. Dit garnizoen was niet groter dan 20
man. In de Nederlandse periode had De Schans twee ka
zernes die in totaal ongeveer 320 man konden huisvesten;
de bezetting schommelde tussen de 20 en 236 soldaten.
De Schans werd in deze periode ook bewoond door ge
zinsleden van de militairen. Officieren waren ruimer en
met meer privacy gehuisvest dan soldaten.
Rond de kerstdagen van 1771 brak een tyfus epidemie uit
op schepen die van Amsterdam afcomstig waren en op
de Reede van Texel lagen. De Schans werd toen ingericht
als noodhospitaal om hen te verplegen. In 1779 werden
ongeveer 30 bij een zeeslag gewonde zeelui en mariniers
van de Amerikaanse marineofficier John Paul Jones ver
pleegd op De Schans. Jones had eerder twee Engelse
schepen gekaapt. De aanwezigheid van Jones en zijn
schepen nabij en op Texel zorgde voor spanningen tus-
Nummer 126, maart 2018
Historische Vereniging Texel
13
