Ouwe Sunderklaas op Texel
De kleine kinderen hebben op Texel 5 en 6 december hun
eigen Nieuwe Sunderklaas, maar de ouderen vieren het
feest een week later, op 12 december als Ouwe
Sunderklaas. Dat is op dezelfde dag als in het westen van
Zweden St. Lucia vereerd wordt en in heel Scandinavië
de julfeesten worden ingezet met ommegangen van St.
Lucia. Ouwe Sunderklaas is op Texel niets anders dan
een lustige en jolige carnavalsavond. In de anders zo
stille dorpsstraten verschijnen mensen in allerlei wonder
lijke en fantastische kostuums en het plezier laait op bij
het zingen van het populaire Ouwe Sunderklaasdeuntje
Ouwe Sunderklaas gaat nooit verloren,
Falderalderiere, Falderalderare,
Ouwe Sunderklaas gaat nooit verloren,
Falderalderalderom!
Sinds burgemeester Strick van Linschoten een dertig jaar
geleden alle Texelse jonge harten op één slag veroverde
door het ooit verboden (maar toch in het geheim ge
vierde) Ouwe Sunderklaasfeest in ere te herstellen, wordt
dit feest met het jaar drukker gevierd. Het brengt de
midwintervreugde naar buiten.. En de jonge meisjes ma
ken ieder jaar meer werk van hun Ouwe
Sunderklaaspakje, zodat de verbaasde bezoeker op de
avond van 12 december omringd wordt door prachtige
Sinterklaasfiguren, zoals geloof, hoop en liefde, zon,
maan en sterren.
Daarnaast treden op Ouwe en Nieuwe Sunderklaas ook
tal van folkloristisch hoogst merkwaardige figuren op.
Daar zijn bijvoorbeeld de vele gemaskerde Sunderklazen
die grote en kleine bellen dragen, die ze onophoudelijk
laten rinkelen terwijl ze met kettingen, blikken en em
mers een heidens lawaai maken.
Voor de Texelse kleine Sunderklaasjes begint de pret op 5
december tegen vijf uur 's middags. De jongens en meis
jes zijn onherkenbaar verkleed, meestal als oude manne
tjes en vrouwtjes, als clown en schoorsteenvegers, harle
kijns en rovers. De meiskes wandelen in lange rijen door
de dorpsstraten, voortdurend maken ze grappen en rate
len met hun mirletons.3 Overal worden de kinderen ge
trakteerd op speculaas en sukkela. Ze praten dan met
hoge stemmetjes en proberen angstvallig te voorkomen
om herkend te worden. Steeds blazen ze op koehoorns.
Dat is ook typerend voor de midwinterommegangen el
ders in Europa.
Zo rond een uur of zeven komen op Texel plotseling
angstaanjagende figuren op straat, uitgedost in jutezak
ken. Ze slepen rinkelende kettingen achter zich aan en
vegen met geweldige bezems de straat schoon. Er klinkt
angstig kindergeroep "De streetfegers, de streetfegers!"
en in een mum van tijd zijn de straten leeg. Daarna ko
men de grote sunderklazen van alle kanten de straat op.
Ze zijn wonderlijk gekostumeerd en zwaar gemaskerd,
want de grootste schande is om als Sunderklaas herkend
te worden.
Deze zonderlinge Texelse streetfegers zien we in Nes op
Ameland als baanvegers en ook in de Engelse
Mummingplays onder andere in Yorkshire en Berkshire.
En het geweldige getoeter op koehoorns heeft op Texel
dezelfde magische kracht als het hoorngeschal van de
Guisers in Staffordshire, die op hun ommegang zingen
"Will you follow? Will you follow? To the sound of the
merry, merry horn?".
Op Ouwe en Nieuwe Sunderklaas klinkt op Texel steeds
het eentonig geroep "Zeebanket, Zeebanket!" van de
Sunderklazen die venten met viskoppen en dooie krab
ben.
Het Sunderklaas spelen op Texel herinnert aan de oude
mysteriespelen die rond midwinter in uithoeken van
Engeland en de Alpenlanden worden opgevoerd. Ook
daar treedt de Keezentrekker op, een potsierlijke figuur
met kwakzalverallures. Sjoerd Kuperus tekende er een,
gewapend met nijptang en blazend op zijn koehoorn. Op
de achtergrond tekende hij het typische openlucht
Sinterklaasspel "de Burenruzie". Ook de barbier is altijd
van de partij. Voortdurend dreigt hij met een angstaanja
gend groot scheermes, terwijl hij in zijn arm een emmer
zeepsop draagt. Met een grote kwast probeert hij ieder
een die in de buurt komt in te zepen. En dan is er de
boeienkoning of de man in berenvel, die op Texel door
zijn opdringerige en aanhalige lie&ozingen de meisjes
schrik aanjaagt. Die beer vinden we in dezelfde functies
terug in de oud-Engelsche Mumming- en Christmasplays
en in de bijna vergeten Tiroler Nikolausspiele. Als
Erbsenbar neemt hij deel aan sinterklaasommegangen in
Pommeren.
Maar ook ingrijpende gebeurtenissen elders in de wereld
werden gespeuld. Sjoerd Kuperus herinnerde zich dat in
de Transvaalse oorlog een wagen op Texel rondging
waarop een vierkante linnen tent gebouwd was. Door
een kijkgaatje was een miniatuurslagveld met zandkop-
jes en papieren soldaatjes in gevechtsformatie te zien.
Een ander jaar, toen er op Texel een vissersschuit op het
strand was vergaan, trok men op Sinterklaasavond met
een wrak door de straten terwijl, onder het zingen van
een toepasselijk lied, geld voor de achterblijvende gezin
nen werd ingezameld. Nog een interessant restant van
een oude midwinterhandeling vinden we op Texel in de
befaamde voorstelling van de burenruzie. Op
Sinterklaasavond werd daar meermalen in optocht een
wit linnen huisje rondgedragen. Wanneer met kettingge-
rammel en hoorngeloei genoeg nieuwsgierigen bijeen
waren, begon het spel. Daarin werden dorpse toestanden
op vaak ongezouten wijze over de hekel gehaald. Nog
herinneren vele Texelaars zich hoe eens op een
Sinterklaasavond het ongelukkige huwelijksleven van de
dorpsbarbier gespeeld werd. Eerst zag men de bewuste
man, die zoveel mogelijk leek op het werkelijke slachtof-
3 Kammetjes met een dun papiertje eroverheen, later een shagvloeitje
Nummer 121, december 2016
Historische Vereniging Texel
15
