De vijf papen van Texel
Aart van den Brink
HpL LA^'DIM ANTI
QVURVM C ATT If ON VU
SE DIS NOV.Y DE/S CRI r
T I O, AV' CTÓRE IA CO
BOA D AV E N I" IU.' t>
In het archief in Alkmaar stuitte ik onlangs op de 'Copie wt den brieff der papen van Texel aen die ghemene versamelinge der broe
deren tot Enckhuijsen'. Hier had ik over gelezen! De priesters van Texel die bij de reformatie in 1573 misschien wel mee wilden
doen, maar dan onder hun eigen voorwaarden en die vooral met rust gelaten wilden worden. Maar bij het transcriberen bekroop
me het gevoel dat dit niet helemaal klopte met wat ik uit de literatuur kende.1 Nader onderzoek bracht meer slordigheden aan het
licht, met name in de twee artikelen die voor velen de bron voor deze periode vormen. Die artikelen gaan we onder de loep nemen.
Maar eerst even wat geschiedenis vooraf. Als in 1572 de
protestanten de kerkdiensten overnemen van de katho
lieken komen ze predikanten tekort. Een aantal priesters
biedt zich aan en de gereformeerden bepalen tijdens de
provinciale synode van Edam van 16 augustus 1572 on
der welke voorwaarden deze priesters de overstap mo
gen maken:2
Ze moeten natuurlijk met hun huishoudsters trouwen,
hun eerdere overtuiging herroepen en belijdenis doen
onder de nieuwe. Maar als de plaatselijke gereformeer
den het goed vinden mogen ze voorlopig (bij provisie)
blijven preken en daarna examen doen voor daartoe aan
gewezen predikanten of voor de classis, het regionale
kerkbestuur. Een uiteondering geldt voor priesters die
zich schuldig hebben gemaakt aan vervolging. Zij mogen
niet reformeren. De plaatselijke overheid moet hen afzet
ten, overigens zonder ze lichamelijk te krenken.
De regels lijken niet al te streng. Er zijn nogal wat nieuwe
predikanten nodig en een groot deel van de huidige be
dieners van het goddelijke woord zijn zelf ooit zelf pries
ter geweest. Ze hebben zich vaak rond 1566 als hagenpre-
ker bij de hervorming aangesloten, zijn naar Emden in
Duitsland gevlucht en daar opgeleid als predikant. De
overstappers van 1572 hebben eerder de kat uit de boom
gekeken.
fragment van een kaart uit circa 1570 door Jacob van Deventer
(coll. Noord-Hollands Archief560_040.3)
StMUr/lLi
WjlTK-I
