ff
t k
m -
K - 7
-
dit bij de ombouw naar slingeruurwerk resulteren in een
slingerlengte tussen circa vier en negen meter. Een uiter
mate onhandige lengte, vooral in torens met stenen zol
dervloeren. Door het aanbrengen van een tussenas en
door het aantal tanden van het spillengangrad te verklei
nen wordt het mogelijk een kortere, dus beter hanteer
bare slinger toe te passen.
i|
1
4. Gotische versiering op de
hoekstijlen
5. Na het ontroesten werd
zichtbaar dat een onderdeel
van de gotische versiering
van de hoekstijlen
er apart in was geklonken
Bij de ombouw tot slingeruurwerk is in dit uurwerk geen
tussenas toegepast.
Deze wijze van ombouwen wordt slechts in een zeer
klein aantal uurwerken aangetroffen. Het uurwerk van
de Lucaskerk te Winkel is daar een goed voorbeeld van
[Aft. 7].
In het uurwerk zijn de tandtallen als volgt:
1. Gaand werk: grondrad 104 tanden, gangradas: rond
sel 8 tanden en spillengangrad 81 tanden. Dit re
sulteert in een slingertijd T 1,7094 sec., met een
daarbij behorende mathematische slingerlengte LM.
van circa 2,92 m.
De gemeten fysische slingerlengte LF. 3,21 m. Deze
slinger is door middel van een 'brilophanging' opge
hangen aan de zolder boven het uurwerk [Aft. 8].
Mogelijk had het gangrad, toen het uurwerk nog met
een waag was uitgerust, een kleiner aantal tanden
dan het huidige (81 tanden) en heeft men voor dit
aantal gekozen om een werkbare slingerlengte toe te
kunnen passen.
Om te voorkomen dat het uurwerk stopt of achteruit
gaat lopen tijdens het opwinden is een drijftrach-
thandhavingssysteem toegepast dat er uit bestaat dat
een heftoom, die aan het eind is verzwaard, in de
tandkrans van het grondrad van het gaand werk
wordt gehaakt [Aft. 9].
6. De opwindraderen en -rondsels zijn van gietijzer
2. Slagwerk: grondrad (tevens slagrad) 64 tanden en 8
slagnokken, tussenas met een rondsel van 8 tanden
en een rad van 56 tanden, windvleugelas met een
rondsel van 8 tanden.
Het sluitrad met inwendige vertanding (78 t.) wordt
aangedreven door een rondsel (8 t.) op de grondas.
De halfuurslag is een zogenaamde dwangslag en wordt
uitgevoerd door het grondrad van het gaand werk
[Aft. 10]. Het is welhaast zeker een latere toevoeging.
7. Het uurwerk van de Lucaskerk te Winkel is omgebouwd
naar slingeruurwerk zonder toevoegen van een tussenas
14
Historische Vereniging Texel
Nummer 120, september 2016
