De restauratie van het torenuurwerk van de
protestantse kerk 'De Burght' te Den Burg (Texel) Loek Romeyn
De protestantse kerk te Den Burg is een toeristische trekpleister [afb. 1]. Jaarlijks wordt de kerk door enkele tienduizenden, in cul
tuurhistorie geïnteresseerde toeristen bezocht. Van deze bezoekers beklimmen er ongeveer 7000 tevens de toren vanwege het prach
tige uitzicht. In de toren, die door de gemeente Texel wordt onderhouden, bevindt zich een smeedijzeren torenuurwerk. Het is in
1933 buiten werking gesteld en was in slechte staat [Afb.2].
In 2009 heeft de toenmalige voorzitter van het College van Kerkrentmeesters, de heer Jan van Groenigen, de mogelijkheid laten on
derzoeken om tot restauratie van het uurwerk te komen en er een museale bestemming aan te geven. Hij was er terecht van over
tuigd dat dit de enige manier was om er voor te zorgen dat het voor toekomstige generaties behouden zou blijven. En bovendien was
hij van mening dat het door een museale opstelling, het voor toeristen nog aantrekkelijker zou worden om kerk en toren te bezoeken.
k. 3. De achtkantige
gemetselde spits
ËlW. dateert uit 1604
1. De protestantse kerk 'De Burght' te Den Burg (Texel)
Geschiedenis
Aan het eind van de elfde eeuw stond op de plaats van
de huidige kerk een Romaans tufstenen kerkje. Tussen
1470 en 1481 is dit kerkje aanzienlijk vergroot. Op de fun
dering van het tufstenen kerkje werden bakstenen zuilen
geplaatst die het huidige dak dragen. Daarnaast werden
aan beide zijden zijbeuken toegevoegd.
In 1539 stortte de houten spits in en deze werd pas in
1604 als achtkantige gemetselde spits herbouwd [Aft. 3].
Voor zover thans bekend, wordt in 1607 voor het eerst
melding gemaakt van een uurwerk. Het betreft een
(forse) uitgave van 80 Carolus gulden voor een reparatie.
Hieruit kan men concluderen dat toen al enige tijd een
uurwerk aanwezig moet zijn geweest.
De hoekstijlen van het uurwerk zijn geplaatst onder een
hoek van 135° en vertonen de zo bekende gotische versie
ringen. Dat duidt er eveneens op dat het in de zestiende
eeuw kan worden gedateerd. [Aft. 4 Na reiniging door
middel van glasparelstralen bleek dat een onderdeel van
de gotische versiering in de vier hoekstijlen er apart in is
geklonken [Aft. 5].
Het uurwerk
Het uurwerk bevindt zich op een zolder in de toren en
staat, met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid,
op de originele eikenhouten bok.
De afmetingen van het uurwerk zijn:
Lengte 107 cm.
Breedte 70 cm.
Hoogte 128 cm.
Het uurwerk is van smeedijzer vervaardigd met uiteonde-
ring van de beide opwindraderen en de bijbehorende
(massieve) opwindrondsels, deze zijn van gietijzer [Aft. 6].
Het uurwerk is omgebouwd van een uurwerk met waag
tot slingeruurwerk. Gebruikelijk bij zo'n ombouw is dat
er in het gaand werk een tussenas wordt geplaatst en een
spillengangrad met een kleiner aantal tanden wordt ge
monteerd.
De 'slingertijd' van een waag ligt meestal tussen twee en
drie seconden. Zonder het gaand werk te wijzigen zou
2. Het uurwerk zoals het werd aangetroffen
Nummer 120, september 2016
Historische Vereniging Texel
13
