«if \Wl-I I
hï1 tSkrHf ri u-*
Dit wier vormde een stootkussen om de klei van de dijk
te beschermen. Als de palen aforaken, dreef bij vloed en
storm het wier weg en was de dijk direct in gevaar.
Door diverse oorzaken ontstond in de periode 1729-1731
een explosie van paalwormen in Zeeland. Ze dienden
zich in 1730 al aan op Texel en bij Den Helder maar de
explosie was in West-Friesland in 1731 en 1732 op zijn
hevigst.
De paalwormen nestelden zich als larven in het hout,
vraten zich vol en aten een paal van binnenuit in korte
tijd volledig op. Daardoor viel de paal bij het minste of
geringste om.
De paalworm bleek niet te bestrijden.7
Grenen paal opgegraven nabij Oosterleek in 'West-Friesland.
De witte buisjes zijn de kalken huisjes waar de paalworm in
woonde. (Foto AWF)
De allesvernietigende werking van deze mossel was de
oorzaak van een volledig andere aanpak van de dijkwer
ken. Hout kon niet zomaar meer gebruikt worden in een
dijk als deze direct met zout of zeer brak water in aanra
king kwam. De enige oplossing was het maken van een
steenglooiing van klipsteen, hunebedstenen en veld-
keien. De invloed van deze mossel op de Westfriese
Omringdijk en de Waterlandse Zeedijk is nog te zien. Al
het houtwerk is verdwenen, keien zijn aan de voet van
Een Middelburgs VOC retourschip uit op een Chinese prent
van rond 1750. De huid is betimmerd met wormspijkers.
Historische voorstelling met de ramp die de paalworm veroor
zaakte langs de Nederlandse en Duitse kusten
(coll. Hoogheemraadschap)
de dijk geplaatst. Het aanleggen van deze kenmerkende
steenglooiingen was een dure maar praktische maatregel
om de desastreuze paalworm te bestrijden.
Het aanleggen van de steenglooiing kon langs het onaf
gebroken dijklichaam goed worden uitgevoerd. Bij ha
venhoofden, sluizen en spuien was dit anders. Omdat
hier direct diep water nodig was om te kunnen aanmeren
en de havenbodem op diepte te houden, moest er wel -
kwetsbaar - paalwerk worden geslagen. Hiervoor werd
naar oplossingen tegen de vraat van de paalworm ge
zocht. Het aanbrengen van een roestpantser om de palen
bleek een manier om wormen buiten te houden. Deze
methode was bekend van de koopvaardijvloot.
Historische Vereniging Texel Nummer 119, juni 2016