Wat een verdriet Wilma Eelman en Bas Huisman Babysterfte komt op Texel en elders in Nederland gelukkig nauwelijks meer voor in tegenstelling tot bijvoorbeeld de 18e en 19e eeuw. Dat realiseer je je weer eens als je in oude doopboeken binnen een periode van circa tien jaar op identieke combinaties van ouders, doopgetuige en voornaam van de dopeling stuit. Tot en met de 19e eeuw was het op Texel en elders in Nederland vrij gebruikelijk dat wanneer een kindje over- leed, de volgende baby van het zelfde geslacht dezelfde naam kreeg. Zo kregen Cornelis Simonsz Dekker en zijn vrouw Trijntje Appelman in Den Hoorn in 1750 een zoon Jan. Vervolgens werd op 26 november 1752 Theunis geboren, dochter Maartje volgde op 16 februari 1754. De tweede Theunis werd geboren op 11 juli 1756 en de derde Theunis op 12 december 1758. Dat was de Theunis die in 1774 na een schaatstocht overleed. Tenslotte volgden nog dochter Lizabet en zoon Cornelis. Bij alle drie als Theunis gedoopte jongetjes was Cornelisje Theunis doopgetuige.1 En om misverstanden te voorkomen: Theunis een tot en met drie werden vernoemd naar dezelfde Theunis, mo- gelijk de vader van moeder Trijntje en doopgetuige Cornelisje. Zuigelingensterfte in de tweede helft van de 19e eeuw2 Tot ver in de 19e eeuw liepen baby's in Nederland grote kans voor hun eerste verjaardag te overlijden. Zo over leed tussen 1840 en 1860 in de Provincie Noord-Holland 21,5 van de levend geboren kinderen voor hun eerste verjaardag. Dat sterftecijfer was toen voor heel Nederland 18,9 en voor Texel 10 tot 15 vergelijkbaar met het platteland in Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel. In de steden in het westen van het land en op het platteland van Zeeland was de zuigelingensterfte ho- ger. Op de Zeeuwse en Zuidhollandse eilanden overleed een op de vier baby's binnen een jaar na de geboorte. Oorzaken voor de hoogte babysterfte in West-Nederland in de 19e eeuw waren onder andere: het frequente voor komen van malaria, kwantitatief en kwalitatief onvol- doende voeding, het als drinkwater gebruikte brakke op- pervlaktewater en de minder frequente borstvoeding als gevolg van sterke arbeidsparticipatie. Dat speelde vooral in de steden. Ook de aardappelziekte in 1846 en 1847 speelde in sommige regio's een rol. Gelukkig trad in de tweede helft van de 19e eeuw verbe- tering op door betere hygienische maatregelen, de aanleg van waterleiding en riolering en niet te vergeten de be tere voeding als gevolg van de economische groei. Verdriet van alle tijden De hoge sterfte onder zuigelingen en jonge kinderen is door onderzoekers gebruikt als argument in het onder- zoek naar de vraag hoe emotioneel gezinsrelaties in vroe- ger eeuwen geweest zouden zijn. Sommigen namen aan dat ouderliefde tot 1800 niet bestond. Zo werd de hoge zuigelingensterfte geweten aan het gebrek aan moeder- liefde en meende een andere onderzoeker dat het hoge sterftecijfer ouders ervan weerhield zich aan een kind te hechten. Maar onderzoek toonde aan dat dergelijk verlies wel degelijk tot emoties leidde. Het grafdicht dat Joost van den Vondel dichtte voor zijn gestorven 8-jarig doch- tertje was bijvoorbeeld veel emotioneler dan dat voor zijn eenjarig zoontje.3 Kindje Keijser, tekening door H.W. Disper in collectie Historische Vereniging Texel In de 17e eeuw bereikte minder dan de helft der kinderen de leeftijd van 18 jaar. Zuigelingen- en kindersterfte be- perkte zich niet tot de armen: rechtsgeleerde Hugo de Groot verloor drie van de acht en volksdichter Jacob Cats vijf van de zeven kinderen op jonge leeftijd.4 De risico's voor zuigelingen waren het grootst.5 Grootes noemt een aantal lijkgedichten voor pasgeborenen. Zo schreef Hubert Kornelis Poot in 1733 een heel per- soonlijk gedicht voor en over zijn kort na de geboorte ge storven dochtertje Jacoba.6 Maar Kinder-lijk van Vondel (1632), voor en over zijn eenjarig zoontje, is waarschijn- lijk het meest bekend. Een fragment daaruit volgt hierna: 38 Historische Vereniging Texel Nummer 11 7, december 2015

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Uitgave Historische Vereniging Texel | 2015 | | pagina 40