Zij filmden toen - voor later...
Harry de Graaf
Nostalgisch filmfestival in komend najaar
Filmen was een dure hobby. Voor de oorlog ivaren er op Texel nauwelijks mensen die zich ermee bezig hielden, maar in
dejaren vijftig werd dat anders. Dat was te danken aan de uit Amerika overgewaaide introductie van de smalfilm van 8
millimeter die mede door massaproductie veel goedkoper was dan het tot dan beschikbare formaat van 16 millimeter.
Ook de camera's, projectoren en andere technische benodigdheden werden voor meer Texelaars betaalbaar, maar waren
toch nog zo duur dat alleen mensen uit de hogere inkomensklassen eraan begonnen.
Daarbij moet je denken aan wat toen 'de middenstand'
werd genoemd, huisartsen zoals dokter W. Renout en
ambtenaren zoals Jan C. Bruin oftewel Jan Plaatje. Zij
filmden alles wat leuk voor later leek, zoals kinderver-
jaardagen, bruiloften, strandbezoek de buitenlandse va-
kantie, de intocht van Sint Nicolaas of de echte bisschop
of zomaar mensen op straat. Dat laatste deed vooral de
naar Zuid-Afrika geemigreerde Siem de Waal. Eens per
jaar kwam hij naar zijn geboorte-eiland en maakte opna-
men van zowat iedereen die hij daar tegen het lijf liep,
vooral markante dorpsfiguren met een voorkeur voor de
categorie mensen die wat betreft uitstraling en gedrag
wat uit de toon vielen.
De plaatselijke fotohandelaren wakkerden deze hobby
aan en adverteerden: film nu, voor later!
Harry de Graaf en Jan C. Bruin bezig met opnamen voor de
speelfilm 'De Strooppot'
Zelf begon ik met filmen in 1956. Als 16-jarige ULO-scho-
lier die van zijn ouders geen zakgeld kreeg, had ik er niet
de middelen voor, dus moest ik ervoor werken. Bij boe-
ren hielp ik met het op een zetten van bieten en ver-
diende daarmee een tientje per dag, wat genoeg was voor
het aanschaffen van een zwart-wit filmpje van vier minu-
ten. Zo'n filmpje kostte 9,75 inclusief ontwikkelen. De
camera ter waarde van f 275,— leende ik van Jan van
Wijk, de jong overleden directeur van Langeveld en de
Rooij, die in zijn boekhandel in de Parkstraat ook een fo-
tohandel exploiteerde. Ik maakte meteen een speelfilm
waarin ik zelf optrad, samen met Sieb Breeuwer (zoon
van Eef Breeuwer, exploitant van De Oranjeboom) en
Sies Siersma (van de gelijknamige drankenhandel in de
Binnenburg). Het verhaal 'Nitroglycerine' had een peda-
gogische strekking, want het ging over drie Texelse jon-
gens die zich bezighouden met het maken en tot ontplof-
fing brengen van springstoffen. Daardoor komen ze niet
meer toe aan hun huiswerk, zodat ze met een slecht ker-
strapport thuiskomen. De film van slechts 12 minuten
kreeg een daverend applaus toen hij in 'Casino' voor
groot publiek werd vertoond tijdens de foto- en film-
avond die het bedrijf jaarlijks organiseerde om de hobby
te promoten. Gesterkt door het succes maakte ik in 1957
de veel langere avonturenfilm 'Uranium 235' volgens een
verzonnen verhaal dat paste in de koude oorlog die toen
volop woedde. Een op Texel gevestigd communistisch
complot houdt zich bezig met het doorsmokkelen van
uranium naar de Sowjet Unie. Twee jongens weten de ra-
diocode van de smokkelaars te ontcijferen en betrappen
de smokkelaars als zij een per vliegtuig afgeworpen pak-
ket uranium uit zee vissen. Ze schakelen de politie in die
de smokkelaars in de boeien slaat en maken zich daar
mee beroemd als 'redders van de wereld'. Tal van vol-
wassenen werkten aan de film mee, zoals wachtmeesters
van de rijkspolitie en burgemeester C. de Koning.
Defirma Nauta maakte in 1957 een speelfim over valse mun-
ters 'Raadsels rond paal 9
Ook fotograaf Jan Nauta maakte een film in dit genre.
'Raadsels rond paal 9' gaat over op Texel opererende val-
semunters die via diverse verwikkelingen hun straf niet
ontlopen.
6
Historische Vereniging Texel
Nummer 1 1 6, September 2015
