This Gaflr fxru
Ion SityifEii
CUenatur qaudens ftaBitarc runiculiis antris
De eerste signalen over verstuiving van de duinen date-
ren uit 1370.10 Die verstuivingen namen snel toe en be-
perkten zich niet tot de duinen. Zo werd na een snelle
verlanding achter een vloedhaak in 1497 de Binnenkuil
bedijkt, in 1514 nog 74 ha groot agrarisch gebied, in 1561
na verstuiving gereduceerd tot 47,7 ha.11 De schout,
vanaf 1397 pachter van het konijnenbedrijf, schoof de
schuldvraag van de verstuiving naar de bevolking: hij
noemde als oorzaak clandestiene helm- en ruigtewinning
en schade door illegale beweiding.
Konijnen vraten alle begroeiing rond de konijnenbergen
op, wei- en bouwlanden overstoven en vanaf ongeveer
1550 werden de dorpen De Koog en De Westen door het
stuivende zand bedreigd. De Alkmaarse rentmeester
Dirk van Teylingen schreef in 1560: dattet land en het Dorp
Koog zeer overvallen was door het duinsande dat zijluijden
nyet keeren en moeghen,12 En er was geen helm meer, die
was opgevreten. Het verzet van de Texelaars tegen de
verstuiving en de vraatlustige konijnen groeide.
Konijnenbedrijf, waterkering, gebruik door boeren, bak-
kers en buitenlui, de duinen zaten vol konijnen en con-
flicterende belangen. En dat bleef nog eeuwen het geval.
3 Rampen over Texel
Texel werd In de 16e eeuw geteisterd door dijkdoorbra-
ken, overstromingen en overstuivingen. Zo was in 1514
Vi van agrarisch Texel waardeloos door overstuiving met
zand en overstroming met zeewater. Dijkdoorbraken
werden nog lang naar de naamdagen van heiligen en an-
dere kerkelijke feestdagen genoemd. Zo teisterde op 30
September 1514 de St Jeronimusvloed ons land, op 3 mei
1552 veroorzaakte de St Pontiaansvloed een groot aantal
dijkdoorbraken op Texel en de Allerheiligenvloed van 1
november 1570 liet vrijwel overal in de lage Nederlanden
een spoor van ellende achter.
De buitendijkse gorsen of schorren werden tot en met de
Middeleeuwen gebruikt als gemeene 13 weide en had den
een belangrijke functie als bescherming van de zeedijk:
de kracht van de golven brak op dat hoge voorland.
Doordat deze gorsen in de late middeleeuwen en de 16e
eeuw grotendeels bedijkt werden, verloor de Texelse ge-
meenschap weidegrond en door het ontbreken van voor
land was de nieuwe dijk bijzonder kwetsbaar. Los daar-
van nam het kombergend vermogen van het Marsdiep
10 GAT 1 Falckoog
11 Schoorl I p 87, Schoorl II p 234
12 Schoorl II p 466
13 Gemeen gemeenschappelijk
Konijnenvangst, gravure door Philips Galle, 1578 (Rijksmuseum)
12
Historische Vereniging Texel
Nummer 116, September 2015
