terlijk vermeld: 'Gegeven in den hage opten xxviten dach in
mairte anno xiiif xiiii na den loip van onsen hove'. Oftewel,
'gegeven in Den Haag op de 26ste dag in maart in het jaar
1414 naar de kalender van ons hof'. Op basis van dat jaar-
tal werd in 1964 (en niet in 1965) gevierd dat Texel 550
jaar geleden stadsrecht gekregen zou hebben. Dat was dus
echter een jaartje te vroeg! Maar ook in de aanloop naar de
viering van 2015 werd naarstig onderzoek gedaan naar dit
vraagstuk. Ook ondergetekende werd hierover benaderd
en kon die vraag duidelijk beantwoorden dat het hier zon-
der enige twijfel om de datum van 26 maart 1415 gaat.
Maar zelfs in een artikel in het blad van de Historische
Vereniging Texel van maart 2015, wordt nog een andere
datering genoemd, namelijk 4 april 1415, rekening hou-
dend met de toenmalige Juliaanse kalender en de paas-
stijl.8 Dat is echter onjuist, de Juliaanse tijdrekening is hier-
bij niet relevant. Dat is wel de toevoeging in de oorkonde
'naar de kalender van ons hof', waarin de oplossing van
dit vraagstuk schuil gaat. Dat betreft de hantering van de
paasstijl waar de grafelijke kanselarij toentertijd gebruik
van maakte. Dat wil zeggen dat het nieuwe jaar op eerste
paasdag begon en dus viel de eerste dag van het jaar 1414
op zondag 8 april. En toen telde men eenvoudig door en
dateerde de voorkomende oorkonden en andere schrifte-
lijke stukken opeenvolgend. De datum van 26 maart 1414
kwam dus pas bijna een jaar later voorbij en toen was in-
middels dus (conform de jaarstijl waarbij het jaar op 1 ja-
nuari begint) het jaar 1415 begonnen. Dus is het privilege
'gewoon' op dinsdag 26 maart 1415 verleend.
Tot slot
Er valt nog veel meer te vertellen over dit belangrijke pri
vilege, dat in de loop van de 15de eeuw twee keer werd
ingetrokken maar ook weer beide keren opnieuw werd
verleend. Maar het belangrijkste is eigenlijk dat het ook
vandaag de dag nog reden is voor een uitgebreide her-
denking en tal van festiviteiten van de Texelse bevolking.
Een mooi maatschappelijk bindmiddel en een stederecht
om trots op te zijn!
Joost C.M. Cox
De auteur
Dr. Joost C.M. Cox (Eindhoven 1955) is gemeentesecretaris
van Den Helder. Daarvoor was hij vanaf 1986 achtereen-
volgens gemeentesecretaris van Schijndel,
Smallingerland en Alkmaar. In 2005 verscheen van zijn
hand bij de VNG Uitgeverij het Repertorium van de stads-
rechten in Nederland, dat een overzicht geeft van 220
plaatsen met (soms vermeende) stadsrechten. In 2011
promoveerde hij aan de Universiteit Leiden op het proef-
schrift 'Hebbende privilege van stede' De verlening van stads-
rechtprivileges in Holland en Zeeland (13de - 15de eeuw), als
handelseditie uitgegeven door de Sdu.
1415 maart 26 - Stederecht Texel - Den Haag
Willem VI, graaf van Henegouwen, van Holland, van Zeeland
en heer van Friesland, verleent het poortrecht en de vrijheid,
zoals de s tad Alkmaar bezit, aan zijn lieden en onderdanen van
het Land van Texel, alsmede enkele aanvullende bepalingen.
Origineel niet voorhanden; het was blijkens een beschrijving
uit 1579 voorzien van het grafelijk zegel in rode was, en aan
een dubbele staart bevestigd.
Afschriften: B. (26 maart 1415) Nationaal Archief Archief
Graven van Holland, inv. nr. 237 (Register Privilegia van her-
tog Willem VI1405-1416) fol. 149r - C. (8 juni 1456) niet voor
handen vidimus van de abt van Egmond, bekend uit b. Van
Mieris, Groot charterboek, IV, p. 324-325 - D. (1579)
Gemeentearchief Texel, inv. nr. 1: Die Privelegien ende hantves-
ten der Stede ende Eijlande van Texel (afgeschreven door Frans
Adriaens Falckoech, secretaris van Texel), folio 5r - E. (1651)
Het Utrechts Archief, archieffamilie Huydecoper, inv. nr. 320.
Druk: a. B. van Gerrevink en erven Ratelband, Privilegien en
handvesten der stede en des eilands van Texel, Amsterdam 1745,
nr. XIII - b. Frans van Mieris, Groot charterboek der graaven
van Holland, van Zeeland, en heeren van Vriesland, 4 delen,
Leiden 1753-1756, deel IV, p. 324 en 325 (naar een niet voorhan
den vidimus van de abt van Egmond van 8 juni 1456) - c. (1990)
Blad van de Historische Vereniging Texel, nr. 14, pag. 6 en 7?
Willem etc. doen cond alien luden want onse lant van
texsel lange tijt in crancken ende snoden regimente ge-
staen heeft dat ons in geenrewijs langer en staet te liden
alzo wij altois mit goeden herten genegen sijn tot vorder-
nesse ende redeliken saken dair ons eer ende onsen goe
den luden zalicheijt an gelegen is, so hebben wij om oet-
moedichs vervolchs wille onser gemeenre goeden luden
ende ondersaten geseten in onsen lande voirscreven ende
mede om oirbair ende nutscap ons lants voirscreven den
zelven onsen goeden luden ende ondersaten die nu sijn
of in toecomenden tiden aldair wesen zullen gegeven
ende geven mit desen tegenwoirdigen brieve poirtrecht
ende vrihede geliken ende in aire manijeren als onse ge-
truwe stede van alcmair op desen tijt van onsen voirva-
deren zaliger gedachten ende van ons in hoiren hantves-
ten vercregen hebben ende namaels van ons of van onsen
nacomelingen vercregen sullen mogen:
[Willem etc. maken eenieder bekend aangezien ons Land van
Texel gedurende lange tijd onder een slecht en snood bestuur
gestaan heeft, dat voor ons op geen enkele wijze langer kan
voortduren, nu wij altijd in goede gezindheid geneigd zijn be-
tamelijke zaken te bevorderen, waaraan zowel onze eer als de
welstand van onze goede lieden verbonden is: aldus hebben wij,
ter wille van het nederige verzoek van onze algemene goede lie
den en onderdanen, wonende binnen onze landen voornoemd,
en mede vanwege het profijt en nut voor ons voornoemd laird,
diezelfde goede lieden en onderdanen van ons, die er nu aanwe-
zig zijn, ofer in de toekomst zullen zijn, gegeven en geven met
deze voorliggende brief, poortrecht en vrijheid gelijk, en op de-
zelfde manier, als onze getrouwe stad Alkmaar inmiddels van
onze voorvaderen, zaliger gedachtenis, en van ons in hun
8 Thijs Klaassen, 'Een eiland met stadsrechten', in: Historische
Vereniging Texel nummer 114 (maart 2015), p. 2-6.
9 Deze tekst naar B. Hertaling door J.C.M. Cox (april 2015).
Nummer 115, juni 2015
Historische Vereniging Texel
5
