De ruwe, diamantvormige inkepingen (Cattrysse Logan, 2012)
Was dit een onderdeel van een Vikingschip....
of toch niet?
Vol gens een eerste hypothese was dit hout onderdeel van
een kiel van een scheepswrak uit de Vikingtijd, dit we-
gens de inkepingen aan het binnenboord van het gebogen
eind 9 Echter, de C-14 datering door de Universiteit van
Groningen resulteerde in drie mogelijkse daterings- peri-
oden, waarvan geen enkele overeenkwam met de
Vikingtijd1665-1690,1730-1810 en 1925-1955 CE. Na het
tonen van een klein houtmonster aan professor
Maarleveld dacht deze dat het hout te goed bewaard was
om uit de Vikingtijd te stammen. In plaats daarvan sugge-
reerde hij dat het hout mogelijk afkomstig was van een in
de Noordzee gezonken reconstructie van een
Vikingschip. Tot op heden hebben wij echter niet een der-
gelijk wrak vastgesteld dat overeen komt met de C-14 da-
teringen en in de Noordzee nabij Texel verging.
Verder doen ook de bouwkenmerken van het scheeps-
hout de auteurs betwijfelen of het stuk hout wel van een
Vikingschip kan zijn geweest. Viking scheepsbouw werd
getypeerd door een zogenaamde scheepsromp-eerst con-
structietechniek. Hierbij werden de spanten niet vastge-
maakt aan de kiel van het schip maar enkel aan de gan-
gen om zo de laterale sterkte van het schip te verhogen.10
Het Paal 8 hout vertoonde echter verscheidene sporen
van zowel metalen - als houten verbindingen, wat sugge-
reert dat, indien het hout functioneerde als kiel, er ver-
schillende andere elementen aan verbonden waren. Dit
zou zeer atypisch zijn voor een romp-eerst gebouwd
schip uit de Vikingtijd. Verder leken de inkepingen te
ruw en onafgewerkt om als decoraties te worden be-
schouwd. Hoogstwaarschijnlijk hadden ze een niet-deco-
ratieve functie zoals een markering, gebruikt tijdens de
constructie van het schip, of mogelijks zijn ze zelfs het
werk van een verveelde matroos.
Omdat de Z-vormige las aan het ene einde van het hout
geen tekenen van vergrendeling vertoonde, lijkt de kans
klein dat het stuk hout een onderdeel van een kiel
vormde. Een vergrendelde las is een las waarbij de ver-
binding van de twee stukken hout extra verstevigd was
door middel van een houten of metalen bevestiging. Het
kan echter wel zijn dat de verbinding tussen het gebor-
gen stuk hout en het hieraan verbonden scheepshout be-
veiligd werd door een zogenaamde valse kiel.11 De valse-
kiel hypothese lijkt bevestigd door de aanwezigheid van
spijkergaten aan de buitenboord zijde van het hout. Dit
suggereert dat er iets werd vastgemaakt aan het buiten
boord. De constructie van de kiel zou dan als volgt zijn
gegaan: eerst werden de houten pennen ingebracht in de
kiel en beveiligd met de deuvels, daarna werd de valse
kiel met metalen spijkers vastgemaakt aan de kiel. Het
blijft echter de vraag hoe stevig, of zelfs nuttig, een valse
kiel zou zijn geweest die enkel met metalen spijkers die
niet het hele stuk hout perforeerden, aan de kiel was be
vestigd. De valse kiel kon loskomen bij de minste impact,
wat een zeer negatief kenmerk lijkt voor een element dat
de kiel zou moeten beschermen.
Een volgende mogelijkheid is, dat het hout niet een kiel
is, maar een zaathout.12 Echter, omdat de deuvels wer
den ingebracht in de houten pennen vanaf de buiten
boord van het hout (Fig. 4) verviel deze hypothese.
De buitenboordzijde van het zaathout zou dan namelijk
niet toegankelijk zijn geweest voor het inbrengen van de
deuvels tijdens de bouw van het schip.
De heer Eelman opperde de mogelijkheid dat het stuk
scheepshout de longitudinale versterking geweest kon
zijn van het voorste dek van een vikingschip (Eelman,
2013, personal communication). Het hout zou verbonden
geweest zijn met de onderzijde van de dekbalken en met
de voorsteven (Fig. 5).
Tenslotte nemen we de belangrijke suggestie van
scheepsbouwer Gerald de Weerdt onder de loep. Hij
9 "..Even the smallest (Viking-era) ships had some carving as
decoration" National Maritime Museum 2015
10 Romp-eerst constructietechniek: de constructive van houten
schepen kan in twee categorieen worden onderverdeeld. Bij de
romp-eerst methode werd de romp van het schip eerst ge
bouwd, waama de spanten in het schip werden bevestigd. Bij
de spanten-eerst methode was de werkvolgorde andersom,
daarbij werden de spanten eerst opgebouwd, waama de gan-
gen aan de spanten werden bevestigd. Vaak, maar niet altijd,
vertelt de gebruikte methode ons waarop de bouwers de na-
druk legden om de stevigheid van het schip te garanderen. De
sterkte van een romp-eerst schip lag in de romp, terwijl de
sterkte van een spanten-eerst schip op de spanten berustte.
11 Een valse kiel is een scheepshout of verscheidene stukken
scheepshout die aan de onderzijde van de kiel werden vastge
maakt om deze te beschermen bij stranden van het schip. Dit
kon om verschillende redenen gebeuren, zowel bedoeld als
onbedoeld. (steffy, 1994 p. 271))
12 Een zaathout is een scheepshout bevestigd aan de binnen-
boordzijde van de spanten, op een lijn met de kiel, om zo
sterkte te geven aan de romp van het schip.
10
Historische Vereniging Texel
Nummer 1 1 5, juni 2015
