Bijna alle Texelse kooien kennen een recht van 1130 me
ter, gerekend uit het midden van de kooi. 1130 meter
300 Rijnlandse Roeden. Alleen de kooi van de Dames Dijt
kent een afpalingsrecht van 1506 meter.
Om het recht te kunnen handhaven moet er ook daad-
werkelijk worden afgepaald. Dat gebeurt met een aantal
meestal in een cirkel geplaatste palen, met daarop een
bord met recht en naam. Vaak zie je verderop al de karak-
teristieke vorm van het kooibos.
Vroeger was het vangen van eenden voor consumptie de
enige doelstelling van een kooi. Nu komt dat nog mond-
jesmaat voor en zijn het fraaie en waardevolle enclaves in
het landschap vol cultuurhistorische en natuurweten-
schappelijke waarden. Ook worden in sommige kooien
eenden geringd voor wetenschappelijk onderzoek.
De vangpijpen van de Texelse eendenkooien.
Of wat is er Texels aan de Texelse eendenkooien?
Een geregistreerde eendenkooi is een toegelaten vangmid-
del zoals een geweer of een slechtvalk. Dit is voomamelijk
geregeld in de Flora- en Faunawet (vroeger de Jachtwet)
en het aanhangend Jachtbesluit. Zowel de jager (kooiker)
als de kooi (het kooirecht) moeten voldoen aan deze re-
gelgeving. De kooiker moet in het bezit zijn van een kooi-
kersakte. De kooi moet een door bos omgeven kooiplas
hebben van bepaalde omvang en diepte. Van de vangar-
men moet er ten minste een vangklaar zijn. Pas dan kan
de kooi geregistreerd worden en behoudt de eigenaar het
kooirecht. Het kooirecht dateert vanaf de 16e of zelfs
15e eeuw.
Een ander nog bestaand oud zakelijk recht is het afpa
lingsrecht. Dit is de last waarmee de gronden random de
eendenkooi zijn bezwaard, in die zin dat iedereen daar
zich moet onthouden van verstoring van de rust binnen
de eendenkooi. Vroeger werd dit recht bepaald in Rijn
landse Roeden. Een Rijnlandse Roede is 3,767 meter.
Nummer 108, September 2013
Historische Vereniging Texel
Zoals in het Waddengebied, heel Nederland en ver daar
buiten zijn er ook op Texel eendenkooien te vinden. Wa-
ren er vroeger enkele tientallen, nu zijn er nog maar een
paar over. De Korverskooi, de kooi van de Dames Dijt, de
kooi van Spang en de kooi van Hin zijn de vier geregi
streerde Texelse eendenkooien. Daarnaast is er nog het
kooirelict (vervallen maar nog herkenbaar) de Noorder-
kooi en als toponiem resteert de Hemmerkooi.
Een eendenkooi is een vangmiddel, gevormd door een plas
water met een of meerdere uitlopers. Deze vangarmen of -
pijpen zijn afgezet met rietschermen. Het geheel wordt
omzoomd door bos of struweel. Vanaf de plas lokt de
kooiker (van achter de schermen) de eenden met voer,
lokeenden en soms met een hond de pijp in. Zijn de een
den ver genoeg dan laat hij zich zien, waarop de eenden
verder de pijp in vluchten tot ze in het vanghokje op het
eind gevangen raken. Vaak heeft een kooi de vorm van
een roggenei.
i/d*r
Poldmr
'nr mtf-bV*wS
Plattegrond eendenkooi
1.
2
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
de kooiplas. het wed
de sating, de saad
de borst
de vangpi/p, de keel
het vanghokje
de vanderhandse kan
het scherpe etnd
de rietweeg
de spartelkorl
het wenhok
de obsen/atiehut
het kooihuis/e
het kootpad
enkete fruitbomen
een gnendje
het kooibos
Schematisch voorbeeld (Copyright J.J.C.H.D. Karelse)
