landje in het duin hadden, duinboeren, pachters. Dit
waren allemaal duingebruikers met landjes voor wat
aardappels, schapen of vee. Soms zijn het namen van te
gen de duinrand gelegen boerderijen. Hun landjes heten
'hok' of 'vlak', als het om duinen ging vaak het Noord-
Hollandse 'bol' of het Texelse 'nol'. Een aantal mooie
voorbeelden zijn Duinen van Jochems, Landje van
Boon, Tuintjes van Pais, Verlaten Hok, Aardappelhok,
Vlakte van Koorn, Kunstmestland, Land van Leber,
Land van Witte Schapenwasserskolk Jan Klaasennol,
Gortersmient, Ockesnol, Butterstik, Het Erfpacht, Kees
Dekkershok, Landje van Klaas Kok en Sieboesnol. In
een aantal namen passeren gerst, rogge en aardappels,
lammeren en veel schapen, een enkele koe: Duintje van
't Verdronken Schaap, Schet van Biem. Paarden ontbre
ken nagenoeg.
De namen van boerderijen als Akyab zijn te danken aan
M.J. Teenstra, die in Eierland van 1835 tot 1837 Direc
teur van de Landbouw was en ook Indië had bezocht.
(collectie M.C. Stoepker)
Van Kunstmestland tot harlekijnenwei
Vanaf de noordkant van de Koog begint het Slag door
de Nederlanden, door een duinontginning. In het zui
den heet hier een perceel het Kunstmestland. Grutto's
roepen er, orchideeën staan er al vroeg te bloeien.
De veldnaam verwijst naar een verplichting in het
vroegere pachtcontract. Nadat de kunstmest was uit
gevonden werd het soms door de verpachter verplicht
om het te gebruiken. Mogelijk was dat ook hier het
geval. De orchideeën die hier groeiden, verdragen
geen kunstmest en verdwenen. Maar, nadat het ter
rein in de jaren zeventig weer in "verschralings-
beheer" genomen werd, verschenen deze bloemen
opnieuw. Deze voormalige zandige en natte wad
bodems langs het Anegat (deels bedijkt na 1630)
konden zich herstellen en net als meer oostwaarts op
Drijvers Vogelweid de Bol staan hier vele harlekijntjes
en brede orchis. Hier trokken de zeldzame planten
aan het langste eind, maar de veldnaam met de mest
stof die elders vele wilde planten verdreef, bleef.
Oude gebruiken als het zoden steken voor brandstof, de
aanleg van tuinwallen en plaggenhutten (en het afdek
ken van bunkers in de oorlog) klinken door in 'Zode-
vlak', net ten oosten van het Pieter Roozenvlak. Voor
malige gemeenschappelijke weidegronden aan de nu
deels beboste binnenduinrand tussen De Koog en
Den Hoorn zijn te herkennen aan het woord 'mient': ge
meenschappelijke weidegrond, zoals deze overal vanaf
de middeleeuwen langs de Zeeuwse, Hollandse en
Friese duinen voorkwam. Op de Zeeuwse en Zuid-Hol
landse eilanden werd hiervoor het woord 'vroongrond'
gebruikt en waar deze gronden nog bestaan, zoals op
Goeree, bij Bakkum en op Ameland, zijn ze van groot
belang voor natuur (flora, paddenstoelen) en als cul
tuurhistorisch relict.
Divers gebruik: van galg tot spoorbaan
Waar zijn de duinen door eeuwen heen nog meer voor
gebruikt? Een mooie oude veldnaam is het Galgenduin,
mogelijk uit de 14e eeuw, dat gelegen moet hebben ten
oosten van de Bollekamer, een van de oudste duingebie
den op het eiland. De betekenis behoeft geen toelich
ting. De Texelse rechtshandhaver had in die tijd een
executieplek nodig en dat was ver van de toenmalige
dorpen. Het is niet de enige galg die de duinen in die
tijd sierde: de veldnaam is ook bekend nabij Petten,
Egmond en Haarlem.
Heel vaak is een naam lastiger te duiden. De naam 'De
Doodkist' tegenover de Kampeersnol aan het Westerslag
kan slaan op de beroerde staat van de grond, vergelijk
baar met 'Katteland'. Ook een zeemansgraf is niet on
denkbaar zijn, vergelijk de Dodemanskisten op Ter
schelling. Meest waarschijnlijke verklaring hier is echter
de langgerekte vorm van het duin.
Nummer 104, september 2012
Historische Vereniging Texel
25
Thomas Cornelisz Thomassen bij de welpomp van 'Aky
ab' in Eierland onder de Zanddijk, vóór 1 930. Door de
drang van het grondwater uit de duinen was 'Akyab'
een van de boerderijen in Eierland waar gedurende het
gehele jaar goed welwater beschikbaar was.
Op pagina 24:
Kaart van J.L. Kikkert uit 1 854 in particulier collectie.
