cipe en de uitwerking van het fenomeen partenrederij, Bron: Oud Notarieel Archief Texel (kopieën in de biblio-
vaak gestart in kleine kustdorpen als Den Hoorn. theek van de Historische Vereniging Texel)
Maarten 't Hart
Loodsen in 1 799
Naar aanleiding van het zeer interessante artikel 'On
meedogende kaping van Texelse loodsen' van Dick
Meurs in nummer 100 van de Historische Vereniging
Texel, heb ik enige opmerkingen en aanvullingen
hierop.
Complot
Zelf geloof ik niet zo in een complottheorie. Regelmatig
werden onder de kust Nederlandse vissers gekaapt door
de Engelsen. Daaronder zullen ook wel veel loodsen
zijn geweest. Immers als er niets viel te loodsen werd
veelal het beroep van visser weer uitgeoefend. De door
de Engelsen gekaapte vissers en andere zeelieden bleven
vaak jaren in gevangenschap.
Als de Engelsen in het geheim aan land zouden zijn ge
komen en loodsen van Den Hoorn hebben overgehaald
om mee te gaan, hoe houd je dat dan geheim op een ei
land met een kleine leefgemeenschap? Bovendien zou
den deze loodsen na terugkeer op Texel en na de aftocht
van de Engelsen als landverraders zijn beschouwd. De
Bataafse regering heeft tenslotte ook, na de mislukte in
vasie van de Engelsen en Russen, korte metten gemaakt
met verscheidene officieren en manschappen van de Ba
taafse vloot onder schout bij nacht Story. Deze mensen
hadden eigenlijk, gedwongen door de omstandigheden,
voor de hand liggende kleine vergrijpen tegen de staat
gepleegd.
Het loodsen bestaat voornamelijk uit voortdurend rou
tine opdoen in het vaarwater waarvoor je geadmitteerd
bent en als je lange tijd niet in dat vaarwater geweest
bent, dan ben je als loods waardeloos. Juist aan het
einde van de 18e eeuw veranderde het vaarwater sterk.
Het Landsdiep was erg aan verontdieping onderhevig en
boog westelijk af, terwijl het Schulpengat steeds belang
rijker werd. Bovendien, waarom zouden de Engelsen,
die een zeer grote navigatorische kennis bezaten, ver
trouwen op een gevangen genomen Texelse loods? Hij
kon hen immers zonder dat ze dat wisten omhoog laten
lopen, wat het einde van het schip zou betekenen.
Kolff
Al ruim van te voren hadden de Engelsen aangegeven
zelf over voldoende loodsen te beschikken om de
Texelse rede aan te lopen. Kapitein Kolff (Utrecht,
68 stukken) schreef in zijn dagboek, dat al in 1797, net
voor de slag bij Camperduin, de Engelsen regelmatig
met hun fregatten het zeegat invoeren. Ook in augustus
1798 meldde Kolff, toen hij met zijn schip als buiten
wacht op de rede ten anker lag ter hoogte van de batte
rij de Unie bij de Helder, dat de Engelse fregatten zich
tot binnengaats waagden.
Volgens Backer Dirks had men tot half augustus 1799
nog alle boeien in Zeegat naar Texel laten liggen. Na
11 augustus werd een gedeelte weggehaald, maar er la
gen er nog voldoende om de vijand van dienst te zijn.
De Engelsen hebben dus alle tijd gehad om het vaarwa
ter te verkennen.
De Rug
De dag voor de landing in 1799, heeft men nog wel ge
probeerd de doorgang bij de zuidelijke punt van de Rug,
ongeveer ter hoogte van Huisduinen, te blokkeren met
vaartuigen met stenen, maar daar bevond zich toen al
een aantal Engelse schepen. De Rug was een uitloper
van de Haaks die vrij dicht onder de kust van Huisdui-
Nummer 102 maart 2012
Historische Vereniging Texel
29
Op deze kaart is goed de uitloper van de Haaks te zien.
De noordelijke punt werd De Rug genoemd en dwong
de scheepvaart dicht onder de Helderse wal. Detail van
een kaart uit 1825, gegraveerd door C. van Baarsel en Zn.
coll. Westfries Archief te Hoorri
