die op de plaat staan. Deze informatie komt vast nog
wel een keertje naar voren in een ander artikel over de
Texelse walvisvaarders.
In dit artikel is specifiek ingegaan op de historieplaten,
zoals bij een Historische Vereniging past. Er waren na
tuurlijk andere categorieën die veel gebruikt werden in
de scholen. Voorbeelden hiervan waren de meer dan
70 platen van Dieren en hun omgeving in en buiten ons
land, Aardrijkskundige wandplaten en de Bijbelse geschie
denis. En natuurlijk niet weg te denken de natuurplaten
van M.A. Koekkoek zoals In de Noordzee en Te midden
van sneeuw en ijs.
Is een schoolplaat te beschouwen als een voorbeeld
van een lieu de mémoire?
Een lieu de mémoire kan alles zijn, dus ook een school
plaat!2'1' Maar een lieu de mémoire moet wel aan een
paar voorwaarden voldoen. Het moet sowieso bestaan
uit de combinatie van drie betekenissen: materieel,
functioneel en symbolisch. Aan de hand van de school
plaat Ter Wèlvischvaart kan worden aangetoond dat deze
plaat voldoet aan die eisen.
De schoolplaat is materieel omdat het een tastbaar ob
ject is. Een hard kartonnen plaat met een afbeelding
erop. Je kan hem ophangen of neerzetten. De plaat is
functioneel, omdat deze plaat tientallen jaren gebruikt
is als lesmateriaal op lagere scholen van Nederland. Te
genwoordig ook functioneel omdat de plaat een verza
melobject is geworden.25
De plaat is symbolisch, omdat de afbeelding een beeld
geeft van een periode uit een ver verleden. De plaat laat
een aspect zien van de heldhaftige daden van 'onze Ne
derlanders' in de Gouden Eeuw. Stoere mannen aan het
werk in het onherbergzame poolgebied. Symbolisch,
omdat tegenwoordig nog steeds veel mensen herinne
ringen hebben aan deze plaat. Ze zien zich nog zitten in
de schoolbank, ze horen nog de meester of juf het ver
haal vertellen, ze herinneren zich hun fantasieën bij de
aanval van de ijsbeer en, heel bijzonder, veel mensen
herinneren zich de levertraan die ze na de Tweede We
reldoorlog moesten slikken. De herinnering aan de le
vertraan is bijzonder, omdat levertraan geen product is
van walvissen, maar afkomstig is van kabeljauw of heil
bot. Toch blijkt het dat veel mensen het woord traan ge
lijk associëren met een walvis.
Deze herinneringen zijn niet alleen symbolisch, maar
2^ What isn't a lieu?: Englund, Steven, 'The Ghost of Nation Past',
Simissen drs., Herman, Lieux de mémoire (Heerlen 2008) 71.
Alles kan uit de stroom van de geschiedenis worden opgevist om tot
een supra historische geheugenplaats te worden omgevormd.: Labrie,
Arnold, 'Lieux de mémoire. over herinnering en identiteit',
Simissen drs., Herman, Lieux de mémoire (Heerlen 2008) 97.
25 Te koop schoolplaat Ter Walvisvaart - vraagprijzen op 3 oktober
2009:
www.schoolplatentekoop.nl - €75,00
www.martkplaats.nl - €35,00
www.de-kantlijn.com/natuur_verkoop.htm - €125,00.
Historische Vereniging Texel
Nummer 101 december 2011
Imme, Simon, Doky en Han Dros, OLS Oudeschild, ca 1 947/48, schoolplaat Water en weidevogels.
Coll. Simon Dros
