li
J
V
4
SCHOOLPLATEN
VOOR Dl VADERLAPiDSCHE ÈESCIIIEDEMS,
AI
Hl
Hf
M
UITGAVEN' VAN J. B. WOLTERS GRONINGEN, DEN HAAG.
DOOR
J. W, DE JONGH EN H. WAGENVOORT,
NAAR OORSPRONKELIJKE AQUARELLEN VAN
J. Hoynck van Papendrecht, Gerard van Hove, J. H. Isinüs Ir
C. Jetses, J. H. Jurres, W. C. Staring, G. Westerman,
j J. J. R. de Wetstein Pfister.
(Grootte 84 bij 110 cM.).
Prijs per plaat, geplakt op zwaar carton, met
i ronde hoeken, met geïllustreerde toelichting f 3,25
j Geïllustreerde toelichting afzonderlijk O 25
i. De Romeinen in ons land. (Een nederzetting bij een vesting).
z. Ludger predikt in de Groninger Gouwen, 785.
3. Aan het hof van Karei den Grooten.
4- Ter kruisvaart.
5. In een middeleeuwsch klooster.
6. Floris V door de edelen omgebracht.
7. Belegering van een kasteel. (Het Huis te Voorst, 1362).
8. Luther op den Rijksdag te Worms, 1521.
9. Een hagepreek buiten Utrecht, Augustus 1566.
10. De Prins trekt over de Maas, 1568.
u. De troepen van Bossu dringen Rotterdam binnen, 9 April 1572
12. Op de reede van Bantam, 1598.
13- Eene vergadering van de Nationale Synode te Dordrecht, 1619.
14. s-Hertogenbosch door Frederik Hendrik belegerd, 1629.
15. Ter Walvischvaart.
16: Op den Dam, omstreeks 1665.
17. Krijgsraad vóór den Vierdaagschen zeeslag.
18. Tocht naar Chattam, 1667.
19. Het Haagsche Voorhout in de 17de eeuw.
20. Aan de Hollandsche Waterlinie, 1672.
21. De aanhouding aan de Goejanvèrwellesluis1787.
22. Hollandsche Infanterie bij de bruggen over de Berezina, 1812. j
23. De Prins van Oranje bij Quatre-Bras, 16 Juni 1815.
24. De verovering van Tjakranegara op Lombok, 1894.
UITGAVEN VAN J. B. WOLIERS - GRONINGEN, DEN HAAG.
Lijst schoolplaten voor de Vaderlandsche Geschiedenis.
deren zo jong mogelijk de feiten van de vaderlandse ge
schiedenis bij te brengen.11 Het was van belang de ge
schiedenislessen zo aantrekkelijk mogelijk te maken.
Het aanschouwelijk onderwijs, met zijn schoolplaten,
leende zich daar uitstekend voor.12
Vanaf 1877 verschenen de eerste Nederlandse historie
platen van de Haagse uitgever Ykema en getekend door
C. Rochussen, H.A. van Trigt, H. ten Kate en J.J. Mes-
ker. Deze schoolplatenserie Vaderlandsche Historieplaten
bestaat uit 24 platen.13 De overdaad aan zee- en veldsla
gen leidde tot commentaar hierop.14.
Bekender is de schoolplatenserie Schoolplaten voor de
Vaderlandse Geschiedenis van uitgeverij J.B. Wolters
uit Groningen. Deze serie verscheen tussen 1910 en
1970 onder redactie van de onderwijzers J.W. de Jongh
en Wagenvoort, later opgevolgd door J.J. Moerman en
D. Wijbenga. In totaal zijn er 52 geschiedenisplaten ver
schenen. De vervaardigers van deze serie werden met
zorg uitgezocht.15
De belangrijkste illustrator van deze serie was Johan
Herman Isings (1884 - 1977), hij vervaardigde maar
liefst 44 aquarellen voor deze serie. Kenmerkend voor
deze historie schoolplaten was de afwezigheid van gru
welijke beelden. Deze werkwijze is echter niet vanaf het
begin gehanteerd. De schoolplaat "De verovering van
Tjakranegara uit 1910 is vanwege het gewelddadige
beeld in de jaren twintig uit de serie gehaald. Sommige
platen werden later vervangen.16
Cornelis Jetses (1873 - 1955) heeft twee historieplaten
getekend, "Aan het hof van Karei de Grote" en "TerWtl-
vischvaart"Naast zijn Ot en Sien boekjes en de illustra
ties voor het leesplankje is de schoolplaat 'Ter Whlvisch-
vaart" één van zijn bekendste afbeeldingen.
Rond 1911 verscheen deze schoolplaat, met de bijbeho
rende toelichting, in de serie Schoolplaten voor de Vader
landse Geschiedenis. 17
Het overgrote deel van deze reeks historieplaten heeft de
16e en 17e eeuw tot onderwerp. De Opstand en de Gou
den Eeuw zijn onderwerp van maar liefst 24 platen.18
De overbelichting van de Opstand en de Gouden Eeuw
paste in de tendens van de 20e eeuw, de zoektocht naar
de nationale identiteit van de Nederlanders. Deze peri
ode was het voorbeeld van de gloriedagen van onze Va
derlandse geschiedenis. Dit waren de tijden waar menig
Nederlander naar terug verlangde, rijkdom en roem.
De thematiek van deze schoolplaten is te onderscheiden
in vier categorieën: politiek en krijgsgeschiedenis, het
dagelijks leven, godsdienst en kunst, wetenschap en
ontdekkingsreizen. De overdaad aan politiek en krijgs
geschiedenisplaten is een voorbeeld van de zoektocht
naar de nationale identiteit. Door middel van deze on-
11 Wessels, L.H.M. e.a., 'Casus, Verbeeld verleden. Schilderijen,
schoolplaten en monumenten als uitingen van nationaal gevoel',
Wessels, L.H.M. e.a., Veranderende grenzen Nationalisme in Europa
(1815-1919 werkboek (Heerlen 1992) 128., Blokker, Jan, Jan
Blokker jr en Bas Blokker, Het vooroudergevoel. De vaderlandsche
geschiedenis. Met schoolplaten van J.H. Isings
(Amsterdam/Antwerpen 2005) 8.
1^ Wessels, L.H.M. e.a., 'Casus, Verbeeld verleden. Schilderijen,
schoolplaten en monumenten als uitingen van nationaal gevoel'
128.
13 Website Verzameling in beeld- www.collectiontrade.nl
14 Van de 24 platen zijn er 9 die betrekking hebben op het onderwerp
zee- en veldslagen.
Wessels, L.H.M. e.a., 'Casus, Verbeeld verleden. Schilderijen,
schoolplaten en monumenten als uitingen van nationaal gevoel'
129. Website Verzameling in beeld- www.collectiontrade.nl
13 Hoynck van Papendrecht was bijvoorbeeld gespecialiseerd in
militaire schilderkunst en G. van Hove was goed op de hoogte van
de plaatselijke geschiedenis. Andere illustrators van deze serie zijn
H.H. Isings, C. Jetses, G. Westerman en J.J.R. de Wetstein Pfister.
Wessels, L.H.M. e.a., 'Casus, Verbeeld verleden. Schilderijen,
schoolplaten en monumenten als uitingen van nationaal gevoel'
129. Alleblas, Jan, Schoolplaten schoolkaarten.
16 De plaat Floris Vdoor de edelen omgebracht" werd vervangen door
Floris V door de edelen gevangengenomen".
l^7 Dane, Jacques ed., Jetses aan de wand 19-20.
1® De Middeleeuwen, door de invloed van Isings, is met 15 platen
vertegenwoordigd. De overige 13 platen, bestrijken de prehistorie
en Romeinse tijd, de 18e-, 19e- en 20e eeuw.
Wessels, L.H.M. e.a., 'Casus, Verbeeld verleden. Schilderijen,
schoolplaten en monumenten als uitingen van nationaal gevoel'
158.
Nummer 101 december 2011
Historische Vereniging Texel
13
