aanschouwelijk onderwijs aanvulde met zaakonderwijs,
te vergelijken met totaliteitsonderwijs.
Deze methode, Het volle leven, verscheen in 1905 en be
stond uit 24 schoolplaten en vier toelichtingen.4 Samen
met onder andere schoolwandelingen, museumbezoek
en het houden van (school)tuintjes kregen de leerlingen
meer inzicht in buitenschoolse zaken.5
Onderwijzer M.B. Hoogeveen ontwikkelde in dezelfde
periode een nieuwe leesmethode, het alom bekende
leesplankje Aap-Noot-Mies en de daarbij behorende ver
telselplaat. Na de komst van de vertelselplaat volgden
veel andere reeksen schoolplaten, zoals historieplaten,
aardrijkskundige platen, Bijbelse geschiedenisplaten en
dieren in hun omgeving.
Gebruik van schoolplaten op scholen
Zover ik kan nagaan zijn de schoolplaten op vrijwel alle
lagere scholen in Nederland gebruikt. Op veel oudere
schoolfoto's, leerlingen in klaslokalen, zie je aan de mu
ren schoolplaten hangen.6
De niet gebruikte platen stonden vaak in een speciale
daarvoor ontworpen schoolplatenkast.
De platen werden geleverd met een geïllustreerde toe
lichting.7 De toelichtingen bij het volle leven gaven voor
stellen en ideeën voor praktijklessen zoals wandelingen,
tuintjes, bezoek aan fabrieken etc.8 De toelichtingen be
horende bij de latere series schoolplaten gaven meer in
formatie over de afbeelding van de plaat.
De leerkracht kon deze gegevens als achtergrondverhaal
gebruiken. In de lerarenopleidingen werden lessen
'plaatvertellen' gegeven.9
Historieplaten
De schoolplaat "Ter Whlvischvaart" getekend door Cor-
nelis Jetses is één van de vele historieplaten die in ver
schillende reeksen schoolplaten verschenen.10
Vanaf 1857 werd geschiedenis een verplicht leervak op
de lagere scholen in Nederland. Eind 19e eeuw vierde
het gevoel van vaderlandsliefde hoogtij. Monumenten
werden opgericht, zeehelden werden vereerd met schil
derijen en boeken en het koningshuis stond volop in de
belangstelling. Kortom, aan het eind van deze eeuw was
het nationalistische gevoel onder de Nederlanders op
het hoogtepunt. Daarbij hoorde het idee dat het vak ge
schiedenis op de lagere scholen de kans was om de kin-
Klaas en Jan Uitgeest, OLS Den Burg ca 1947, schoolplaat De Romeinen in ons land. Een nederzetting bij een
vesting. Coll. Klaas Uitgeest
4 De schoolplaten waren onderverdeeld in vier series:
Winterhalfjaar-Timmeren, Zomerhalfjaar-Grasland, Winterhalfjaar-
Metselen en Zomerhalfjaar-Bouwland.
5 Uitgeverij J.B. Wolters uit Groningen. Dane, Jacques ed., Jetses aan
de wand, (Kampen 2009) 10.
6 http ://www. onderwijsmuseum, nl/stad 1910htm,
http ://www. onderwijsmuseum ,nl/klasl960.htm
7 Deze toelichting was ook los verkrijgbaar. Prijs plaat en
geïllustreerde toelichting ca. 1929 3,25, toelichting los 0,25.
Prijs plaat en geïllustreerde toelichting 1946 6,75, toelichting
los 0,60.
8 Dane, Jacques ed., Jetses aan de wand, (Kampen 2009) 10., Alle-
blas, Jan, Schoolplaten Srschoolkaarten.
9 Alleblas, Jan, Schoolplaten Sr schoolkaarten.
Na de jaren veertig/vijftig werd de spelling Ter Walvisvaart.
12
Historische Vereniging Texel
Nummer 101 december 2011
