Tocht naar Chattam.
Ik probeer in mijn studie de werkstukken zoveel moge
lijk te betrekken op mijn eigen onderzoek naar de wal
visvaart in de 17e en 18e eeuw, en het liefst natuurlijk
de relatie met Texel hierbij. En dat kon ik ook in deze
opdracht. Voor mij was het gelijk duidelijk dat school
platen en met name de schoolplaat Ter walvischvaart
een prachtig voorbeeld was van een lieu de mémoire.
Deze plaat heb ik als leidraad gebruikt voor het werk
stuk. Om het ook nog Texels te houden had ik er illus
traties bijgevoegd van Texelaars die vereeuwigd zijn met
schoolplaten.
Herinneringen
Vrijwel iedereen die de vijftig gepasseerd is en zijn la
gere schooltijd in Nederland heeft doorgebracht, is op
de één of andere manier geconfronteerd met schoolpla
ten. De oudere generatie uit deze groep is opgegroeid
met de vertelselplaat van Jetses en het bijbehorende
leesplankje Aap-Noot-Mies. Grote groepen kinderen kre
gen geschiedenislessen met behulp van de kaart de Tocht
naar Chattam 1667, waarbij de heldendaden van 'onze'
zeeheld Michiel de Ruyter werden geprezen. En wie van
de vijftigplussers herinnert zich niet de zweetdruppels
bij de 'blinde kaart' van Nederland of Europa?
Coll. Familie Vonk
Het fenomeen schoolplaat
Schoolplaten zijn afbeeldingen, schilderijen, aquarellen,
tekeningen of foto's op groot formaat. De afbeeldingen
zijn vaak geplakt op een groot stuk hard karton, 84 x 110
cm groot. Daarnaast zijn er ook de platen (schoolwand-
kaarten) op rol waarbij de afbeeldingen op linnen zijn ge
drukt. Het linnen werd tussen twee stokken gebonden.
In de 19e eeuw ontwikkelde zich het aanschouwelijk
onderwijs op de lagere scholen in Nederland. Leerlin
gen werden actief aangesproken op hun waarneming
en denkvermogen. In de klas zelf werden objecten uit
de directe omgeving besproken. Vanaf 1857 verschenen
de schoolplaten getekend door de Utrechtse onderwij
zer H.J. van Lummel. De 150 schoolplaten waren ver
deeld in de series In en om het huis, Landbouw en vee
teelt, In de dierenwereld en Handel en bedrijf.2
Deze schoolplaten zijn tot het eind van de 19e eeuw ge
bruikt op de lagere scholen.
De onderwijshervormer Jan Ligthart (1859 - 1916)
vond in het begin van de 20e eeuw dat dit aanschouwe
lijk onderwijs te saai was geworden.3 Hij ontwikkelde
een nieuwe methode, ook met schoolplaten, die het
2 De platen werden, voorzien van toelichtingen, uitgegeven door
uitgeverij Kemink en Zoon uit Utrecht.
Alleblas, Jan, Schoolplaten St schoolkaarten (Dordrecht 2009).
3 Dane, Jacques ed.Jetses aan de wand, (Kampen 2009) 9.
Nummer 101 december 2011
Historische Vereniging Texel
11
