De dromer van Rapa Nuï, met zijn neus in de richting van de Stille Oceaan (foto Niek Welboren) gin van de twintigste eeuw in gebruik. Tot die tijd, maar ook nog lang erna, was Chilisalpeter voor de land- en tuinbouw een belangrijke meststof. (Guano wordt nog steeds gewonnen en nu als bio logische meststof in de handel gebracht.) Rond 1860, toen de eerste bewoners van Eierland, de pioniers uit Groningen, Zuid-EIolland en Zee land, nog vochten tegen het zout en het zand, wer den aan de andere kant van de aardbol arbeiders geronseld om guano voor de salpeterindustrie van de rotsen te hakken. Van Paaseiland werden door Peruaanse slavenhan delaars in twee jaar tijd 1500 mensen weggevoerd om gedwongen te werken op Chinchas, een van de Guano-eilanden voor de kust van Peru. Slechts 15 Paaseilanders overleefden en kwamen terug dankzij bemiddeling van een missionaris. Helaas brachten zij besmettelijke ziektes mee en de popu latie van het eiland, dat net zo groot is als Texel, daalde tot een dieptepunt: 111 bewoners bleven over. Paaseiland betaalde een hoge prijs voor de economie van Peru en vruchtbare akkers in Eu ropa. Vandaag de dag is het mysterieuze eiland weer re delijk bevolkt. Er woont een mix van Polynesiërs en Chilenen. Een van die bewoners en een directe afstammeling van de oorspronkelijke eilanders is Bene Aukara Tuki Pate. Hij is de beeldhouwer die in 1993 voor en op Texel een Moai - een kenmer kend voorouderbeeld - met een bijl uit tufsteen hakte. Het stoere en markante beeld maakte hij als blij vend symbool van de verbondenheid tussen de twee eilanden: Paaseiland en Texel. De wens om de verbondenheid vorm te geven, kwam ooit, in 1972, van de bestuurders van Paas eiland. Twintig jaar later werd die wens door mij opnieuw oncler de aandacht gebracht van de be stuurders van beide eilanden. Tijdens mijn verblijf als "Schilderend afgezant" op het eiland van mijn dromen kreeg de verbondenheid uiteindelijk vorm. De wens van toen werd omgezet in een daad, want Bene Tuki, een van de beste beeldhouwers van het eiland, deed het genereuze voorstel om zonder ho norarium een Moai op Texel te willen hakken. Inmiddels is het beeld in Zuid-Eierland voor Texe laars en eilandbezoekers een vertrouwd beeld ge worden. Wie de karakteristieke Moai echter voor het eerst ziet, midden in de vlakke polder, is te recht verbaasd. Uitleg over de reis van Jacob Rog geveen, die in 1721 met een vloot vertrok van Texel en het andere eiland met Pasen als eerste Eu ropeaan betrad, maakt de geschiedenis levend en geeft het beeld bij de Eiland Galerij een plaats. Nu de landbouwers in Eierland af en aan rijden met wagens vol aardappelen en bieten, gaan mijn gedachten uit naar de teeltmethoden uit de schrift jes van Meester Klirnp en natuurlijk naar chilisal peter en vogelpoep. Onder dwang door Paaseilan ders van de rotsen geschraapt, in de polder gebruikt om het schrale land te bemesten. Deze historisch verantwoorde gedachtekronkel geeft de Moai een extra dimensie. Met de guanoslaven van Paaseiland is nog een hoofdstuk toegevoegd aan de toch al bijzondere verbinding met het eiland aan de andere kant van de aardbol. Met het beeld "De Dromer van Rapa Nui" in Zuid- Eierland, de neus in de richting van de Stille Oce aan, heeft Texel een prachtig symbool van - Histo rische - verbondenheid. Vaak landen er vogels op het beeld, als ze opvlie gen laten ze meestal nog iets achter... Niek Welboren Nummer 97 december 2010 Historische Vereniging Texel 91

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Uitgave Historische Vereniging Texel | 2010 | | pagina 93