De dromer van Rapa Nuï, met zijn neus in de richting
van de Stille Oceaan (foto Niek Welboren)
gin van de twintigste eeuw in gebruik. Tot die tijd,
maar ook nog lang erna, was Chilisalpeter voor de
land- en tuinbouw een belangrijke meststof.
(Guano wordt nog steeds gewonnen en nu als bio
logische meststof in de handel gebracht.)
Rond 1860, toen de eerste bewoners van Eierland,
de pioniers uit Groningen, Zuid-EIolland en Zee
land, nog vochten tegen het zout en het zand, wer
den aan de andere kant van de aardbol arbeiders
geronseld om guano voor de salpeterindustrie van
de rotsen te hakken.
Van Paaseiland werden door Peruaanse slavenhan
delaars in twee jaar tijd 1500 mensen weggevoerd
om gedwongen te werken op Chinchas, een van de
Guano-eilanden voor de kust van Peru. Slechts
15 Paaseilanders overleefden en kwamen terug
dankzij bemiddeling van een missionaris. Helaas
brachten zij besmettelijke ziektes mee en de popu
latie van het eiland, dat net zo groot is als Texel,
daalde tot een dieptepunt: 111 bewoners bleven
over. Paaseiland betaalde een hoge prijs voor de
economie van Peru en vruchtbare akkers in Eu
ropa.
Vandaag de dag is het mysterieuze eiland weer re
delijk bevolkt. Er woont een mix van Polynesiërs
en Chilenen. Een van die bewoners en een directe
afstammeling van de oorspronkelijke eilanders is
Bene Aukara Tuki Pate. Hij is de beeldhouwer die
in 1993 voor en op Texel een Moai - een kenmer
kend voorouderbeeld - met een bijl uit tufsteen
hakte.
Het stoere en markante beeld maakte hij als blij
vend symbool van de verbondenheid tussen de
twee eilanden: Paaseiland en Texel.
De wens om de verbondenheid vorm te geven,
kwam ooit, in 1972, van de bestuurders van Paas
eiland. Twintig jaar later werd die wens door mij
opnieuw oncler de aandacht gebracht van de be
stuurders van beide eilanden. Tijdens mijn verblijf
als "Schilderend afgezant" op het eiland van mijn
dromen kreeg de verbondenheid uiteindelijk vorm.
De wens van toen werd omgezet in een daad, want
Bene Tuki, een van de beste beeldhouwers van het
eiland, deed het genereuze voorstel om zonder ho
norarium een Moai op Texel te willen hakken.
Inmiddels is het beeld in Zuid-Eierland voor Texe
laars en eilandbezoekers een vertrouwd beeld ge
worden. Wie de karakteristieke Moai echter voor
het eerst ziet, midden in de vlakke polder, is te
recht verbaasd. Uitleg over de reis van Jacob Rog
geveen, die in 1721 met een vloot vertrok van
Texel en het andere eiland met Pasen als eerste Eu
ropeaan betrad, maakt de geschiedenis levend en
geeft het beeld bij de Eiland Galerij een plaats.
Nu de landbouwers in Eierland af en aan rijden
met wagens vol aardappelen en bieten, gaan mijn
gedachten uit naar de teeltmethoden uit de schrift
jes van Meester Klirnp en natuurlijk naar chilisal
peter en vogelpoep. Onder dwang door Paaseilan
ders van de rotsen geschraapt, in de polder
gebruikt om het schrale land te bemesten.
Deze historisch verantwoorde gedachtekronkel
geeft de Moai een extra dimensie.
Met de guanoslaven van Paaseiland is nog een
hoofdstuk toegevoegd aan de toch al bijzondere
verbinding met het eiland aan de andere kant van
de aardbol.
Met het beeld "De Dromer van Rapa Nui" in Zuid-
Eierland, de neus in de richting van de Stille Oce
aan, heeft Texel een prachtig symbool van - Histo
rische - verbondenheid.
Vaak landen er vogels op het beeld, als ze opvlie
gen laten ze meestal nog iets achter...
Niek Welboren
Nummer 97 december 2010
Historische Vereniging Texel
91