De voormalige school van Zuid-Eierland met links de door Bene Aukare Tuki Pate gehakte Moai (foto Niek welboren)
dierlijke uitwerpselen) werd/wordt verwerkt tot
poeder en als chilisalpeter in de handel gebracht.
De meststof is rijk aan natriumnitraat, vooral de
guano die wordt gewonnen van de droge en zon
nige eilanden voor de kust van Zuid-Amerika.
Om deze gewilde meststof werd letterlijk gevoch
ten door Chili, Peru en Bolivia. De Salpeteroorlog
die van 1879 tot 1884 werd gevoerd, was de enige
oorlog om poep...
Guano kwam in de negentiende eeuw nog voor in
meters dikke lagen; er wordt gesproken over - on
getwijfeld apart geurende - afzettingen van dertig
tot vijfenveertig meter!
Er was veel menskracht nodig om de verharde vo
gelpoep van de rotseilanden te hakken.
De Peruaanse handelaars ronselden overal arbei
ders. Er werden zelfs bewoners gehaald van Paas
eiland, midden in de Stille Oceaan, om als slaaf
onder dwang te werken.
De "Verbinding" die ik door de historische feiten
en mijn fascinatie voor Paaseiland voor me zie,
lijkt op het eerste gezicht misschien ver gezocht,
maar is toch te bijzonder om te negeren.
Vogelpoep voor de polder
De Inca's gebruikten al vogelpoep om hun land te
bemesten. In de negentiende eeuw werd vogel-
mest, guano, herontdekt en op grote schaal gewon
nen. De eilanden voor de kust van Peru en Chili
waren door de eeuwen heen bedekt met meters
dikke lagen uitwerpselen van vogels als jan van
genten, aalscholvers en pelikanen. De gewonnen
mest werd een belangrijk exportartikel voor Peru.
Er werd zeker 20.000.000 ton verscheept naar
Amerika en Europa.
Het is eigenlijk vreemd dat wordt gesproken over
"Chili-" en niet over "Peru-salpeter".
In een verslag van "Het Centraal Bureau", de over
koepelende organisatie voor de landbouw in Ne
derland, komen indrukwekkende cijfers voor over
de import van Chilisalpeter via de havens van Ant
werpen en Rotterdam. Per schip en later via de
weg moeten vele tonnen zijn vervoerd naar de Ne
derlandse landbouwgebieden. Ook naar de jonge
polder Eierland zullen de nodige zakken "Chili"
zijn getransporteerd.
Bewijs of cijfers kan ik aan dit verhaal nog niet
toevoegen, maar het gebruik van vogelpoep, vrij
wel zeker afkomstig van de eilanden aan de west
kust van Zuid-Amerika, lijkt me zeer aannemelijk.
Meester Klimp benoemde chilisalpeter in ieder ge
val wel in zijn opdrachten.
Het ook door Klimp beschreven: "Super" - super
fosfaat - de nieuwe kunstmest, kwam aan het be-
90
Historische Vereniging Texel
Nummer 97 december 2010