Geef de toekomst een verleden
Zonder verleden geen toekomst. Immers, het he
den is het snijpunt van verleden en toekomst. Hel
heden wordt bepaald door het verleden. De toe
komst vindt zijn oorsprong, zijn wortels, in het
verleden. Historische kennis moet dus de noodza
kelijke basis zijn voor toekomst gerichte beslissin
gen, ontwikkelingen en beleid. Ik vind dat dit wel
eens te weinig wordt beseft. Historisch besef geeft
bovendien vaak een verrassende en interessante
kijk op je eigen omgeving. Neem nu het centrum
van Den Burg met zijn cirkelvormige structuur.
Die vindt zijn oorsprong in de middeleeuwen. De
ruimtelijke structuur wordt er nog steeds door be
heerst met als kenmerken beslotenheid, kleinscha
ligheid en een grote variatie aan zichtlijnen. Dit
vormt de basis voor een aangenaam verblijfsgebied
met een typisch eigen karakter. Tast je deze histo
rische structuur aan zoals dat bijvoorbeeld op de
Groeneplaats is gebeurd, dan doorbreek je de his
torische context en ontstaan er onaantrekkelijke
ruimten zonder samenhang en structuur.
De oorspong en de ontwikkelingen van het hart
van Den Burg
In de voorlaatste ijstijd (ruim 100.000 jaar gele
den) ontstond een keileembult die de kern van
Texel vormde. Hel is de huidige Hoge Berg met
zijn uitlopers over het oude land. Op zo'n hoger
gelegen uitloper ontstond in de 14e eeuw de eerste
aanzet voor Den Burg, een kleine nederzetting met
een tufstenen kerk en houten huisjes.
In 1356 werd rondom dit dorpje, dat de naam
"Burch" reeds bezat, een burgwal opgeworpen. Dat
is een cirkelvormige gracht met wal ter verdedi
ging tegen overvallen. In 1369 liet de Graaf Jan
van Blois binnen deze burgwal voor zijn rentmees
ter Florens van Adrichem een huis bouwen met
twee keldergewelven. In 1661 is deze woning, in
middels het huis van de Schout, naar voren toe
vergroot met een fraaie nieuwe gevel. Dit schou
tenhuis maakt nu deel uit van het huidige "Hotel
De Lindeboom".
Rond 1400 werd binnen de burgwal ook een
kloostertje gebouwd op ongeveer de plaats van het
huidige postkantoor. Tussen de kerk en dit kloos
tertje lag een kloostertuin, welke naam veranderde
in "Wezentuin" (nu het "Park") toen ten tijde van
de reformatie het klooster tot weeshuis werd be
stemd. Dit weeshuis werd door het bombardement
op Den Burg tijdens de Russenoorlog op 6 april
1945 verwoest.
Op drie plaatsen bevonden zich stenen bruggen
over de gracht. In de Binnenburg, de Zwaanstraat
en in de Parkstraat vlak voor nu Nauta Boek. In de
loop van de volgende eeuwen groeide het dorp en
verdween de betekenis van de burggracht als ver
dedigingswerk. Het oorspronkelijke dorp werd
volgebouwd en men bouwde in cirkels rondom de
gracht het dorp naar buiten uit. Eind 1800 liep de
gracht aan de achterkanten van de bebouwing van
de Weverstraat, de Hogerstraat, de Gravenstraat en
de Warmoesstraat. De gracht raakte steeds meer in
verval, werd op vele plaatsen illegaal overbouwd
en er werden duikers in geplaatst. Uiteindelijk was
de gracht niet veel meer dan een open riool. Dat
leidde er toe dat de gemeenteraad besloot om in de
gracht een rioolbuis aan te brengen die ook voor
de noodzakelijk afwatering van het centrum zou
zorgen. Vervolgens kon de burgwalgracht worden
gedempt.
In april 1902 werd de aanbesteding gehouden en
in oktober 1902 begon de uitvoering van het werk.
Er werd een goede kwaliteit Engelse gresbuis toe
gepast. Een wijs besluit want na ruim 100 jaar
blijkt de kwaliteit van de buis nog prima en functi
oneert het riool nog steeds. Niet meer als hoofd
riool want overal in de straten rond het centrum
zijn nieuwe rioolcircuits aangelegd. Maar nog
steeds is deze gedempte gracht met daarin het riool
bepalend voor de structuur van het centrum van
Den Burg.
Op de volgende pagina de plattegrond van
Den Burg omstreeks 1905 nadat in de Burgwal-
52
Historische Vereniging Texel
Nummer 97 december 2010
