Slippies, goppies en andere Tesselse verkleinwoordjes (deel 3) Voorwoord bij deel 3 In deel 1 zagen we verkleinwoorden die nog niet veel veranderd zijn sedert 1935. In deel 2 zagen we die nivellering bij woordjes die eindigen op -pie (blompie) en -kie (gankie) en zagen we de onder andere de woorden kampie, sumpie en Texel- Tessel de revue passeren. In dit deel komen onder andere tuunwóól, briltje, brultje en de lientóóne ter sprake. E. Zelfstandige naamwoorden die eindigen op n, of r krijgen in het Tessels aan het eind van het verkleinwoordje -tje Ook hier slaat de nivellering toe. In percentages staat aangegeven hoeveel van mijn geïnterviewden de oude Tesselse, dan wel de ABN-vorm kozen of twijfelden. El- Zelfstandige naamwoorden die eindigen op -1 krijgen -tje. ABN Tessels Twijfel Bal balletje bóöl 1) bööltje Stal stalletje stool stooltje Bel belletje (42%) bel 2)beltje (58%) Rafel rafeltje Rafel rafeltje Oorlel oorlelletje (38%) oorlel 3)oorleltje (55%) (7%) Frikadel frikadelletje (8%) frikedel frikeddtje (84%) (8%) Spel spelletje spel 4) spelletje Stel stelletje (6%) stel 5) steltje (23%) (71%) Vel velletje vel/fel 6)veltje feitje Duivel duiveltje duvel duveltje Bil billetje (25%) bil biltje (48%) (27%) Bril brilletje (13%) bril 7) briltje (87%) Pil pilletje (15%) pil piltje (81%) (4%) Schil 'skilletje' (11%) skil 8) sldltje (83%) (6%) Rol rolletje rööl rööltje Schol 'skolletje' (35%) skol skoltje (58%) (7%) Bul bulletje (40%) bul 9) bultje (60%) Gul (vis) gulletje (41%) gul guitje (44%) (15%) Knul knulletje (31%) knul 10) knultje (54%) (15%) Krul krulletje (12%) krul ll)Krultje( 88%) Nul nulletje (4%) nul 12) nultje (82%) (14%) Pul pulletje (60%) pul 13) pultje (40%) Spul spulletje (20%) spul 14) spuitje (80%) Bijl bijltje biel hieltje Portaal portaaltje pertaai pertaaltje School schooltje skool 15) skooltje Kuil kuiltje kuul kuultje Voor het gemak even de Tesselse spelling ad 1) Bööltje: Vergelijk Tesselse uitspraak van woorden die eindigen op al met het Engels: Ball, slall, fall, wall! Ingveoonse link of toevallige parallelle ontwikkeling? En dan het woordje tuunwööf dat mooie Tesselse woord bestaat uit twee delen, tuun en wööl. Tuun is verwant aan het Nederlandse tuin, het Duitse 'Zaun' en het Engelse 'town'. Alle drie betekenden zij oorspronkelijk 'omheining'. In het Duits nog steeds. In het Nederlands en het Engels kreeg het meer de betekenis van "dat wat binnen de omheining, wal of muur ligt." [De 'tuin der Nederlanden', nog te zien op oude Nederlandse munten.] Het Tesselse woordje 'wööl' is verwant aan het Nederlandse 'wal' en het Engelse 'wall' en beschrijft iets dat ook is bedoeld ter afbakening. Tuunwööl is dus dubbel, maar het tweede deel ontstond toen de oorspron kelijke betekenis van het eerste deel vergeten was. Ook: nol -> nööltje en drol -> drööltje, fooitje valletje (gordijntje) en knienehööltje. ad 2) Beitje: Bel (Middelnederlands - bellekijn); beitje of belletje? De heer W.J. Kikkert: "Je zegt niet: beitje trekken!" Daar was iedereen het mee eens. De heer Boom zei: "Als mijn vader wilde dat ik hem telefonisch berichtte, zei hij "Geef me maar effe 'n beitje." Bij navraag onder de geïnterviewden kwam ik tot de volgende conclusie: een 'beitje' als telefoontje is voor velen acceptabel. Een apparaat bij de voordeur om je komst aan te kondigen is een 'belletje.' ad 3) De heer De Vries: "Je zei wel: "Mien oorleltjes benne bevrore. ad 4) Spelletje: Mevrouw G.E. Dros zegt: 'spel wordt in ieder geval geen spekje.' Dat klopt want het is een laat leen woord en dat volgde de ABN-regel spel spelletje. Het oorspronkelijke Tesselse woord voor spel was 'spul' en het verkleinwoord 'spuitje' (Texelsche Courant van 28 maart 1931). Aangezien 'spuitje' ook nog een andere betekenis heeft: 'Die boer het een mooi spuitje' (mooi bedrijf), kan er verwarring ontstaan. Een 'speultje' is een stukje speelgoed, ad 5) Steltje: Een 'stel' wordt geen 'steltje' zegt de meerderheid, dan sèèg je die twie deer) of iets dergelijks. Als ik er een bijvoeglijk naamwoord voor zette bijvoor beeld 'raar', dan zeiden sommigen: "Een raar steltje, dat ken wel." P(i)eteroliesteltje, vond niemand vreemd Ook het woordje 'tel' wordt niet verkleind volgens de meeste geïnterviewden. Een tel is al kort genoeg. Of zoals Sieme Witte zei: "Nag effies, ik ben d'r zó, zet het hek maar ope.[Bron: de heer Barhorst]. Nummer 95 juni 2010 Historische Vereniging Texel 21

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Uitgave Historische Vereniging Texel | 2010 | | pagina 23