Slippies, goppies en andere Tesselse verkleinwoordjes (deel 3)
Voorwoord bij deel 3
In deel 1 zagen we verkleinwoorden die nog niet
veel veranderd zijn sedert 1935. In deel 2 zagen
we die nivellering bij woordjes die eindigen op
-pie (blompie) en -kie (gankie) en zagen we de
onder andere de woorden kampie, sumpie en Texel-
Tessel de revue passeren. In dit deel komen onder
andere tuunwóól, briltje, brultje en de lientóóne ter
sprake.
E. Zelfstandige naamwoorden die eindigen op
n, of r krijgen in het Tessels aan het eind van het
verkleinwoordje -tje
Ook hier slaat de nivellering toe. In percentages
staat aangegeven hoeveel van mijn geïnterviewden
de oude Tesselse, dan wel de ABN-vorm kozen of
twijfelden.
El- Zelfstandige naamwoorden die eindigen op
-1 krijgen -tje.
ABN
Tessels
Twijfel
Bal
balletje
bóöl
1) bööltje
Stal
stalletje
stool
stooltje
Bel
belletje (42%)
bel
2)beltje (58%)
Rafel
rafeltje
Rafel
rafeltje
Oorlel
oorlelletje (38%)
oorlel
3)oorleltje (55%)
(7%)
Frikadel
frikadelletje (8%)
frikedel
frikeddtje (84%)
(8%)
Spel
spelletje
spel
4) spelletje
Stel
stelletje (6%)
stel
5) steltje (23%)
(71%)
Vel
velletje
vel/fel
6)veltje feitje
Duivel
duiveltje
duvel
duveltje
Bil
billetje (25%)
bil
biltje (48%)
(27%)
Bril
brilletje (13%)
bril
7) briltje (87%)
Pil
pilletje (15%)
pil
piltje (81%)
(4%)
Schil
'skilletje' (11%)
skil
8) sldltje (83%)
(6%)
Rol
rolletje
rööl
rööltje
Schol
'skolletje' (35%)
skol
skoltje (58%)
(7%)
Bul
bulletje (40%)
bul
9) bultje (60%)
Gul (vis)
gulletje (41%)
gul
guitje (44%)
(15%)
Knul
knulletje (31%)
knul
10) knultje (54%) (15%)
Krul
krulletje (12%)
krul
ll)Krultje( 88%)
Nul
nulletje (4%)
nul
12) nultje (82%)
(14%)
Pul
pulletje (60%)
pul
13) pultje (40%)
Spul
spulletje (20%)
spul
14) spuitje (80%)
Bijl
bijltje
biel
hieltje
Portaal
portaaltje
pertaai
pertaaltje
School
schooltje
skool
15) skooltje
Kuil
kuiltje
kuul
kuultje
Voor het gemak even de Tesselse spelling
ad 1) Bööltje:
Vergelijk Tesselse uitspraak van woorden die
eindigen op al met het Engels:
Ball, slall, fall, wall! Ingveoonse link of toevallige
parallelle ontwikkeling? En dan het woordje
tuunwööf dat mooie Tesselse woord bestaat uit
twee delen, tuun en wööl. Tuun is verwant aan het
Nederlandse tuin, het Duitse 'Zaun' en het Engelse
'town'. Alle drie betekenden zij oorspronkelijk
'omheining'. In het Duits nog steeds. In het
Nederlands en het Engels kreeg het meer de
betekenis van "dat wat binnen de omheining, wal
of muur ligt." [De 'tuin der Nederlanden', nog te
zien op oude Nederlandse munten.] Het Tesselse
woordje 'wööl' is verwant aan het Nederlandse
'wal' en het Engelse 'wall' en beschrijft iets dat ook
is bedoeld ter afbakening. Tuunwööl is dus dubbel,
maar het tweede deel ontstond toen de oorspron
kelijke betekenis van het eerste deel vergeten was.
Ook: nol -> nööltje en drol -> drööltje, fooitje
valletje (gordijntje) en knienehööltje.
ad 2) Beitje:
Bel (Middelnederlands - bellekijn); beitje of
belletje? De heer W.J. Kikkert: "Je zegt niet: beitje
trekken!" Daar was iedereen het mee eens. De
heer Boom zei: "Als mijn vader wilde dat ik hem
telefonisch berichtte, zei hij "Geef me maar effe
'n beitje." Bij navraag onder de geïnterviewden
kwam ik tot de volgende conclusie: een 'beitje' als
telefoontje is voor velen acceptabel. Een apparaat
bij de voordeur om je komst aan te kondigen is
een 'belletje.'
ad 3)
De heer De Vries: "Je zei wel: "Mien oorleltjes
benne bevrore.
ad 4) Spelletje:
Mevrouw G.E. Dros zegt: 'spel wordt in ieder geval
geen spekje.' Dat klopt want het is een laat leen
woord en dat volgde de ABN-regel spel spelletje.
Het oorspronkelijke Tesselse woord voor spel was
'spul' en het verkleinwoord 'spuitje' (Texelsche
Courant van 28 maart 1931). Aangezien 'spuitje'
ook nog een andere betekenis heeft: 'Die boer het
een mooi spuitje' (mooi bedrijf), kan er verwarring
ontstaan. Een 'speultje' is een stukje speelgoed,
ad 5) Steltje:
Een 'stel' wordt geen 'steltje' zegt de meerderheid,
dan sèèg je die twie deer) of iets dergelijks. Als ik
er een bijvoeglijk naamwoord voor zette bijvoor
beeld 'raar', dan zeiden sommigen: "Een raar
steltje, dat ken wel." P(i)eteroliesteltje, vond
niemand vreemd
Ook het woordje 'tel' wordt niet verkleind volgens
de meeste geïnterviewden. Een tel is al kort
genoeg. Of zoals Sieme Witte zei: "Nag effies, ik
ben d'r zó, zet het hek maar ope.[Bron: de heer
Barhorst].
Nummer 95 juni 2010
Historische Vereniging Texel
21