Slippies, goppies en andere Tesselse verkleinwoordjes (deel 2)
Voorwoord
In Deel 1 kon u lezen waarom en hoe ik met mijn ar
tikel begon en dat de Tesselse verkleinvormen van
woorden die eindigen op b,f,ch,g,k,p en s, weinig zijn
veranderd sinds 1935. In dit deel zult u wél grote ver
anderingen zien.
B. Zelfstandige naamwoorden die eindigen op m
krijgen in het Tessels aan het eind van het verklein
woordje -pie
Hier slaat de nivellering toe. In percentages is aange
geven hoeveel geïnterviewden kozen voor de oude
Tesselse vorm en hoe velen voor de ABN -vorm
ABN
Tessels
Twijfel
Arm
armpje
orrem
orrempie
Dam
dammetje (42%)
dam
dampie (58%)
Kam
kammetje (3%)
kam
1) kampie (97%)
Ram
rammetje (7%)
ram
2) rampie (93%)
Vlam
vlammetje (14%)
vlam
3) vlampie (86%)
Klem
klemmetje (18%)
klem
4) klempie (68%) 14%
Bloem
bloemetje
blom
blompie
Kom
kommetje (9%)
kom
kompie (91%)
Bom
bommetje (33%)
bom
bompie (33%) 34%
Som
sommetje (54%)
som
sompie (46%)
Gum
gummetje
gum
5) giunpie
6) Raam
raampje
raam
raampie
Museum
museumpje
museum
museumpie
Droom
droompje
droom
droompie
ad 1) Kampie:
Toen Jan de Vries nog klein was en met verwarde ha
ren bij zijn oma binnenkwam, pakte die de kam en
zong:
Kampiekampie ga sachies deur het heer
en doe die lieve jongen giên seer,
maar die stoute jonges uut De Burreg
zóveuls te meed
Mevrouw Brouwer herinnerde zich de eerste twee re
gels ook, waarbij 'jongen' vervangen werd door. een
(haar) naam.
Mevrouw K. Kikkert-Lap kan het lied nog zingen.
Haar versie luidde echter:
doe die stoute poes maar seer, aarsgooie we 't kampie
neer.Zij heeft het geleerd van haar moeder die was
opgegroeid in het weeshuis in Den Burg en die gingen
zichzelf natuurlijk niet beschimpen.
Mevrouw G.E. Dros... 'over de deur, rege en wiend,
[naam kind] is moeders lieve kiend
ad 2) Rampie:
Mevrouw Amsing: "Je sèègt, dot is een mooi béést, dot
rampie deer Adrie Vonk, de toen driejarige zoon van
mevrouw Vonk werd belaagd door een ram en riep
angstig: "Lief rampieskei toch uut!"
ad 3) Vlampie:
Mevrouw Amsing: "As een keers tekeer gaat sèèg je,
kiek es hoe dot vlampie flikkert.Lampie, rampie, vlam
pie, maar een boomstam wordt geen boomstampie!
Een klein lammetje is wel een 'lampie'. Dat was in
Noord-Hollandse dialecten volgens Heeroma een
woord als; lamke, lamkijn. Later verdween die k, ook
in het Tessels.
ad 4) Klem:
"Nee, het woord klem, klemmetje kenden we niet."
"Wel had je een rattenklem, of een sprenkel." "Ja,
maar zó'n klein klemmetje in je heer, dan?" De reac
tie van mevrouw Brouwer was: "Dat noemde we een
heerspeld!"
ad 5) Gumpie:
Dan is er nog het echt Tesselse woordje 'sum' (manne
lijk geslachtsdeel) - sumpie. De suggestie dat 'sum'
rechtstreeks overgenomen zou zijn van het Engelse
'thumb' [Nederlands 'duim' en Fries 'tomme'] leek
mij altijd uit de duim gezogen, omdat dit woord
slechts zeer zelden gebruikt wordt in de betekenis
van mannelijk geslachtsdeel. 'Sum/thumb' heb ik in
deze betekenis, (eigenlijk niet zo vreemd als taboe
woord) ook niet kunnen vinden in het Middelneder
lands, niet in het Old English en het Middle English.
In de moderne Engelse woordenboeken, die taboe
woorden niet mijden, komt het niet voor en ook niet
in het Bargoens woordenboek en er is slechts één zij
delingse vermelding in de Dictionary ofhistorical
Slang. En toen hoorde ik het zeer onlangs op TV!
Thumb en duim zijn beide te herleiden tot het Ger
maanse woord *Puman, 'dikke vinger' en dat op zijn
beurt weer in verband staat met het Latijnse tumeo
'ik ben gezwolle'. De conclusie is nu makkelijk te
trekken. Maar hoe werd de Germaanse P-klank, die
zich regulier ontwikkelde tot een 'd' in het Neder
lands, een 's' in het Tessels? Op mijn vraag hierover
antwoordde mevrouw Philippa, hoofdredacteur van
het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands,
'de Germaanse P is in het Nederlands een d geworden
en in het Fries een t, maar bij taboewoorden hoeven
gewone klankwetten niet te gelden.' Zij wijst ook nog
op het feit dat Tessels een ingweoons dialect is [dat
vele kenmerken gemeen heeft met onder andere het
Engels]. Ik denk dat 'sum' niet overgenomen is uit
het moderne Engels, maar dat hier sprake is van een
veel ouder Tessels woord dat een parallelle ingwe-
oonse ontwikkeling vanuit een gemeenschappelijke
bron heeft ondergaan. Sumpie-alebes is een prachtige
afleiding!
Anekdote:
Bij de familie Kortenhoeven zaten ze eens aardappels,
bloemkool en slavinken te eten. De heer Luit Sok, die
toevallig langskwam, bekeek de slavinken en zei tot
8
Historische Vereniging Texel
Nummer 94, april 2010
