Een andere ooggetuige
Nu haalt Frangois het volgende uit de irukendoos.
Hij laat een vriendje, commissaris van dezelfde ad
miraliteit waar hij bij dient, die van Holland en
West-Friesland, zeggen dat deze het incident ook
gezien heeft. Maar van de afstand van de herberg,
dus dezelfde afstand waarbij de juffrouw beweert
dat Van Sommelsdijck had gestoken, de indruk
had dat de schipper gestruikeld was en in de degen
was gevallen! Op 24 december verschijnt commis
saris der monsteringe van 's lands schepen van
Oorlog, Michiel de Clercq, voor notaris van der
Merck en beweert het volgende: 'dat hij deposant op
den XVe dezer loopende ma ent aen 'l groote of oude
Schilt op Texel voorschreven heeft gesien dat den vor-
noemde heer capiteijn op den dijck al da er met seecker
schipper genaemt (soo den deposant onderright is)
Claes Koddes, is hantgemeen gewerden, comende den
opgemelten schipper onder sijn heer capiteijn hlooten
getrocken degen ende alsoo worstelende ende een-
ighsints te samen struijckelende of vallende, hebben
hij deposant ook eijntelijckgesien dat den voor
noemde schipper int van de andere scheijden omtrent
sijn hals ofte keel gequest was, sonder dat den depo
sant noghtans heeft connen sien of de wonden waer
gesteecken, danwel of den meergemelte schipper in
sijn heer capiteijns degen door 't voorschreven worste
len en struijckelen, is comen te vallen'.
Hiermee wordt de verklaring van Geertruij Ver-
schuijr ontkracht. Zij heeft van die afstand nooit
kunnen zien of de kapitein de heer F van Aerssen
van Sommelsdijck, kapitein ter zee in dienst van
de Hoog Mogenden onder 't Collegie van de admi
raliteit tot Amsterdam, gestoken heeft of dat de
schipper bij zijn uitval struikelde en in de degen
was gevallen. Als getuigen bij deze verklaring zien
we de arts Barmentloo én nog een notabele, de se
cretaris van Texel Abraham de Graeff, tekenen.
Van verdacht allooi
De houwdegen komt tenslotte als klap op de vuur
pijl met een verklaring op te proppen waaruit
blijkt dat Geertruij Verschuijr een volkomen onbe
trouwbare vrouw van lichte zeden is, die voor geld
haar moeder nog zou verkopen. Hij laat hiervoor
twee andere vriendjes getuigen, waarbij het zeer
waarschijnlijk is dat de getuigenis is aangedikt. De
heren Johan Kist en Eseghiel Decker verklaren
voor notaris Van der Merck het volgende op ver
zoek van Van Sommelsdijck.
Zij waren op 23 december in de herberg van juf
frouw Immetie Rooseeuws, al waar de dienstmaagd
Geertruij Verschuijr diende. Zij hadden in de ge
lagkamer waar nog meer mensen waren haar 'hoo-
ren seggen da t sij om geit veel soude doen, ja selfs niet
te goet te wesen van claerom een valsche verclaeringe
te geven, ontblootende deselve, in presentie van de de
posanten ende andere manspersoonen, ha er been verre
boven de knije voor een achtentwinligh stuck [een
geldstukI die sij claer voor quam te genieten, voerende
verder veele vuijle ende onbeschaemde woorden die
een doghter van eere niet vougen of toestaan'.
Zo, dat moet duidelijk genoeg zijn. Deze dame is
niet te vertrouwen en haar verklaring dat de houw
degen Van Sommelsdijck er op los geslagen heeft,
kan terzijde gelegd worden.
In de akte was bij de twee heren, die ten gunste en
op verzoek van de kapitein deze verklaring afleg
gen, hun functie vermeld, maar waarschijnlijk op
verzoek van de kapitein weer doorgekrasl. Anders
zou het misschien te duidelijk worden dat medere
genten hem de hand boven het hoofd wilden hou
den.
Onder het zwart gemaakte las ik bij Johan Kist:
commissaris van 't edele Mogende Collegie ter admi-
raliteijt tot Amsterdam woonende aen den Burgh
voornoemt'. Al weer een man die voor dezelfde ad
miraliteit werkte als Van Sommelsdijck! En achter
Eseghiel Decker kon onder het zwart ontwaard
worden: procureur van de Heren Hoogmogende Ra
den van de Staten van Hollandt ende Weslvrieslandt'.
Voorwaar niet de minste twee heren! Getuigen bij
het opstellen van deze akte waren nog chirurgijn
Barmentloo en commissaris Michiel de Clercq.
Geen gevolgen voor zijn carrière
Het is duidelijk. Met zo veel ontlastende verklarin
gen, waardoor de houwdegen overigens wel alle re
gisters had opengetrokken, zal er verder niet veel
gebeurd zijn. De kwestie heeft in ieder geval niet
veel invloed gehad op zijn verdere carrière en is
waarschijnlijk bij gebrek aan bewijs dat hier moed
willig met de degen was gestoken, geseponeerd of
tewel de doofpot ingegaan.
Frangois klom verder op de maritieme hiërarchische
ladder tot hij in 1713 benoemd werd tot vice-admi-
raal van Holland en West-Friesland: de een-na-
hoogste sport. Hij woonde nog lang in Den Haag,
waar hij 19 juli 1740 op 75-jarige leeftijd overleed.
Maarten 't Hart
Bronnen en literatuur:
- Bibliotheek Historische Vereniging Texel: ko
pieën uit het Oud-Notarieel Archief van Texel.
- Fred. Oudschans Dentz, Cornelis van Aerssen
van Sommelsdijck, een belangwekkend figuur
uit de geschiedenis van Suriname, Amsterdam
1938.
Nummer 93, december 2009
Historische Vereniging Texel
9
