lem III aan de macht kwam was zijn politieke car
rière in Holland zo goed als uitgespeeld.
Hij besloot zijn carrière in het buitenland voort te
zetten.
Vader Cornelis wordt gouverneur van Suriname
Cornelis werd voor zo'n f68.000,- voor een derde
deel eigenaar van Suriname. De andere eigenaren
werden de West-Indische Compagnie en de stad
Amsterdam. Hij werd benoemd tot gouverneur van
Suriname.
Op 3 september 1683 vertrokken de 46-jarige Cor
nelis en zijn zoon Frangois, met 312 man aan mili
tie en Franse protestanten als kolonisten, naar Su
riname. Op 24 november 1683 nam hij het bestuur
over. Hij trad daar streng en meedogenloos op. Te
hard moeten werken en te weinig voedsel op fort
Zeelandia veroorzaakte op 18 juli 1688 een op
stand onder de soldaten. De gouverneur trok zijn
degen en zei liever te sterven dan inij te besmetten'.
De muiters begonnen gericht op Cornelis te schie
ten en vermoordden hem met maar liefst 46 ko
gels.
Het Surinaamse avontuur van Frangois
Frangois ging toen hij 18 jaar was met zijn vader
mee naar Suriname. Hij haalde per schip cacaobo-
Frangois van Aerssen van Sommelsdijck (1669-1 740)
geschilderd door F.H. Weissenbruch (foto coll. rkd)
men uit Trinidad en van de Rio Orinoco in Vene
zuela, om de cacaocultuur op de Surinaamse plan
tages te ontwikkelen. Bijna vier jaar later, op
10 juni 1687, keerde hij terug naar Nederland. Na
de moord op zijn vader boden de overgebleven le
den van de Sociëteit van Suriname, de WIC en de
stad Amsterdam, Frangois het gouverneurschap
van Suriname aan. Frangois, die op dat moment
luitenant ter zee was bij de Admiraliteit van Am
sterdam, weigerde. Hij verkoos een carrière bij de
vloot. Wel vertrok hij met de nieuwe gouverneur,
Jan van Scharphuijsen, in januari 1689 naar Suri
name om de nalatenschap van vader Cornelis te re
gelen. Als hij daar is wordt de kolonie aangevallen
door de Fransen en maakt hij het bombardement
op fort Zeelandia mee. Bij het bedienen van een
kanon raakte hij zwaar gewond. Hij verliest de
duim van zijn rechterhand. Frangois keerde weer
terug naar Nederland. Op 11 maart 1682 werd hij
naast heer van Chatillon en Berniere, door verer
ving ook heer van Sommelsdijck, Den Bommel,
Ooltgensplaat en St. Annaland en vrijheer van
Spijk.
Tien jaar later blijkt dat hij nog steeds actief is bij
de Nederlandse vloot. De 28 jarige kapitein ter zee
Frangois van Aerssen van Sommelsdijck is dan be
trokken bij de steekpartij zoals hierboven beschre
ven. Door hulp van vrienden probeert hij zich vrij
te pleiten.
Een goede verzorging
Eerst wil hij een klaring dat de man goed door
hem verzorgd is. Hij laat Anna Pieters, de vrouw
van chirurgijn Pieter Clitrgenbergh, maar ook de
hospes van de herberg 'Moorjaens Hooft' en Aegie
Meijnderts het volgende op 22 december voor de
notaris zeggen: 'dat sijluijden den persoon van Claes
Koddes, leggende gequest aen sijn hals ofte keel ten
huijse van de eerste deposante, bij dagh ende naght
continueel 't sedert het becomen van sijne wonde
(sijnde geweest den XVe deser loopende ma ent decem
ber des voormiddaghs omtrent tusschen tien en elf
uren) tot den 19e dito des 's morgens omtrent de
clocke negen uren wanneer den selve is comen te
overlijden, hebben bedient ende opgepast'.
Zie toch hoe goed van Sommelsdijck voor de man
heeft laten zorgen, uiteraard op zijn kosten. Het
ging nog wel zo goed met Koddes, wie had dit nu
verwacht, aldus de dames, want verklaren zij ver
der: hebbende sij deposanten gesien dat den voor
noemde patiënt in de voorschreven tijt sigh redelijck
cloeck heeft gevonden, mitsgaders eenig spijs ende
dra nek genoten, ja selfs nogh cort of's avonts voor
sijn doot twee a drie coppen coffij'. Met andere woor
den: het plotselinge overlijden kan nauwelijks toe
geschreven worden aan de wond.
8
Historische Vereniging Texel
Nummer 93 december 2009
