meente die hier gewoond heeft, is ds. Sijbrand
Feiko van der Ploeg, die op 29 maart 1884 naar
Drachten vertrok. Daarna keerde de gemeente
terug tot één predikant met als vestigingsplaats
Den Burg en werd deze pastorie overbodig. De
pastorie is waarschijnlijk afgestoten in 1889 en
gekocht door dokter Van der Vegt die twee huizen
verder woonde.
De Vermaning aan het Vermaningspad werd door
de Duitsers tijdens de Russenoorlog in 1945 zwaar
beschadigd. Na de oorlog werden de diensten ge
houden in een kamer in het voorgebouw. De gaten
in de muren van de Vermaning werden dichtgemet
seld, de galerijen dichtgetimmerd en de ruimte zelf
gebruikt als gymnastiek- en sportzaal. De Vermaning
werd gesloopt in 1974. Wat de leraren betreft: zie
hiervoor de vermeldingen bij de Vlaams-Water-
landse Vermaning van Den Burg.
7. De Friese Vermaning aan het Hogerend
(ca. 1650 - 1772)
De tweede Friese Vermaning in De Waal was aan
het Hogerend, dicht bij de Hervormde kerk.
Volgens Huijdecopers belastinglijst van 1742 volgt
na het predikantshuis (nr 9 op de kadastrale kaart
van 1828), het polder- en schoolhuis (nr 11), dan
twee armenkamers (waarschijnlijk op perceel 12)
en vervolgens tweemaal: 't Mennoniete Preeck-
huijs (zie figuur 7). Met de eerste vermelding
wordt de Friese Vermaning bedoeld en met de
tweede vermelding de Waterlandse. Omdat ze na
elkaar worden genoemd vermoed ik dat de Friese
Vermaning bijna aan het eind van perceel 13 is ge
situeerd, geheel in lijn met de traditie om achteraf
en niet aan de straat te bouwen, maar wel in het
gedeelte van De Waal horend tot het Hogerend.
Als dit klopt zou het gestaan hebben achter het
Cultuurhistorisch museum van De Waal. Perceel
13 is in 1828 onbebouwd. Ook dit is in overeen
stemming met de sloop van deze Friese Vermaning
in 1774.
Wat de leraren betreft: zie hiervoor de vermel
dingen bij de Friese Vermaning van Den Burg.
VERMANINGEN IN DEN HOORN
8. De Friese Vermaning (ca. 1570 - ca. 1672)
De zuster of broeder die in 1744 de geschiedenis
der Doopsgezinden van Texel beschrijft, (DGT 49)
maakt melding van een Friese Vermaning in Den
Hoorn. De plaats is niet bekend. Gemeld wordt
dat zo'n 72 jaar geleden, dus omstreeks 1672 de
laatste zusters en broeders van deze kwijnende
Vermaning zich hebben aangesloten bij de toen
net verenigde Vlaams-Waterlandse Vermaning van
Den Hoorn.
9. De Waterlandse Vermaning (ca. 1558 - 1660)
Omstreeks 1558 moet in Den Hoorn een Water
landse Vermaning ontstaan zijn, gezien de lande
lijke scheuring in 1557. Deze Vermaning heeft
vermoedelijk gestaan op dezelfde plaats als de
Vermaning die in 1660 gebouwd is als schuilkerk
achter Diek 11, de voormalige kosterswoning.
Mogelijk een bestaande houten schuur. Deze is
dan in 1660 gesloopt.
Ook in akten vinden we bewijs voor de vroege
aanwezigheid van Doopsgezinden in Den Hoorn:
op 2 december 1623 koopt Aris Broersen, wonen
de op den dorpe van Den Hoorneen rentebrief. Hij
belooft de losrente jaarlijks te voldoen bij eere ende
vromicheijt in plaetse van eede en is dus Mennoniet.
De diaken van de Vlaamse Vermaning van den
Burg (1625), Cornelis Maertsz, schipper, woont
eveneens op Den Hoorn. In 1630 ruilt de Menno-
nistengemeente een huis en erf in Den Hoorn met
Willem Heijndricx, schoolmeester in De Westen.
10. De Waterlandse, vanaf 1672 Vlaams-Water-
landse Vermaning (1660 - 1953), Verenigde
Doopsgezinde gemeente Texel (1953 - 1968)
Deze Vermaning is in 1660 gebouwd, zo lezen we
in het kerkenraadsboek, waarmee ds. Joannes
Cuperus in 1753 begon (DGT nr 648). De inde
ling was gelijk aan die van huiskamerbijeenkom
sten. Aan de lange westelijke zijde zat de leraar
met de diakenen en de zusters en broeders zaten
in U-vorm op banken hier om heen. Deze indeling
wordt gewijzigd tijdens de leraar Tjalling Gerbens
van Grouw. Op 19 augustus 1771 wordt de stoel
verplaatst naar de korte noordzijde van de Verma
ning. In deze nieuwe opstelling kwamen stoelen in
het midden en één of twee banken langs de zij
kant, waarin over het algemeen de mannen zaten.
In december 1772 werden er koperen kronen in
de kerk gehangen. Deze werden in 1980 verplaatst
naar de Vermaning van Den Burg, waar ze nu nog
te zien zijn. Volgens Cor-Piet Drijver, in 1934 in
deze Vermaning gedoopt, waren er twee kerken-
raadsbanken aan weerszijden van de kansel, zoals
dit ook nog te zien is in de Vermaningen van
Oosterend en Den Burg. Aan weerskanten was er
één lange bank en aan de achterzijde, tegen het
orgel nog drie banken. Het middengedeelte was
opgevuld met rijen stoelen. Onder het orgel
bevond zich de kerkenraadskamer. Het schuur-
kerkje was te bereiken via de poort naast de
kosterswoning.
Dirck Backer van Den Hoorn was aan het einde van
de 18e eeuw één van de vier liefdeprekers van de
Vlaams-Waterlandse Vermaningen van Den Burg,
16
Historische Vereniging Texel
Nummer 90, maart 2009
