De vermaning in De Waal, met in de muur de herstelde oorlogsschade coii. Maarten stoepker
zich aan het huidige Vermaningspad, en is op de
kadastrale kaart van 1828 te vinden als perceel 23.
Achteraf gelegen aan het Lagerend, slechts bereik
baar via een paadje (burepad) langs de perceels-
grens. Dit paadje is later het Vermaningspad ge
worden. Na 1680 heet deze Vermaning vanwege
het samengaan met de Vlamingen van Den Burg
Vlaams-Waterlandse Vermaning. Het gebouw met
de vorm van een schuurkerk moest in 1722 nodig
gerestaureerd worden. De kosten werden op ca.
900,- begroot. Men had zelf slechts 300, -. Van
de Vlaamse gemeente van Amsterdam Toren en
't Lam' kreeg men in 1723 300,- subsidie.
Daardoor kon de restauratie worden uitgevoerd.
Waarschijnlijk is toen ook de kosterswoning
verrezen, die in 1772 wordt vermeld.
Ook hier is te merken dat men qua naamgeving
aan het haspelen slaat, gezien het testament van
Cornelis Teunisz Kuijper en Neeltje Lubberts. Zij
vermaken op 12 januari 1766 hun bezittingen aan
hun kinderen, maar mochten die eerder overlijden,
dan aan de Vlaamsche of Waterlandsche Mennonite
diaconie van de Waal.
In 1774 wordt de schuurkerk vergroot vanwege
het samengaan van Friezen met Vlaams-Waterlan-
clers. De Friese Vermaning van De Waal werd ge
sloten en afgebroken ten behoeve van de uitbrei
ding van de Vermaning aan de Kogerstraat in
Den Burg.
Vermeldenswaard is nog dat bij de omwenteling van
1795 ten aanzien van de kerken door de burgerlijke
regering besloten wordt om de grootste kerk van
een plaats te gunnen aan de grootste geloofsgemeen
schap. Vooral in het zuiden zijn hierdoor grote
kerken die beheerd werden door kleine gereformeer
de gemeenten, weer in handen van de katholieken
gekomen. Ook in De Waal had een kleine revolutie
kunnen uitbreken, het aantal Doopsgezinden was
inl795 groter dan het aantal gereformeerden. De
Doopsgezinden van De Waal hadden dus recht op de
grootste kerk, die van de gereformeerden. Van het
aanbod van de burgerlijke autoriteiten van Texel
hebben zij bescheiden afgezien.
Ook uit de volkstelling van 1830 blijkt dat er veel
Doopsgezinden op Texel zijn. Het aantal Doops
gezinden (inclusief kinderen) is dan:
Den Burg 267, Oudeschild 30, Oosterend 124,
Den Hoorn 130, De Waal 66, Waalenburg 24,
De Koog 38. Totaal 679 Doopsgezinden op 4460
inwoners 15%.
Deze Vermaning wordt in 1842 nogmaals vergroot
tot dezelfde T-vorm die de vermaningen van Den
Burg vanaf 1723 en Oosterend direct bij de bouw
in 1775 reeds kenden: een uitbouw aan de lange
zijde tegenover de preekstoel.
Als de Doopsgezinde gemeente in 1861 besluit een
tweede predikant aan te trekken, wordt de stand
plaats voor deze predikant De Waal.
In 1861 koopt de gemeente daartoe een boerderij
aan het Hogerend en verbouwt deze tot pastorie
(Hogerend 21). Eind 1861 komt ds. A.W. Huide
koper als tweede predikant van de Doopsgezinde
gemeente Burg, Waal en Oosterend hier wonen.
In 1871 woont de kosteres enige maanden in de
pastorie, daar het kostershuis wordt afgebroken en
er een nieuw kostershuis met kerkenraadskamer
wordt gebouwd. Dit laatste is nu nog als gemeente
lijk monument aan het Vermaningspad te vinden.
De laatste predikant van de Doopsgezinde ge-
Nummer 90, maart 2009
Historische Vereniging Texel
15
