Dorpsstraat in De Koog. Dit was een beschilderde
tafel met de motieven en in de kleuren zoals ze in de
Zaanstreek geliefd waren. In 1809 was het begrip
Saardammer dus al wijd verspreid, ruim voor de
hernieuwde belangstelling voor beschilderd huisraad
in de tweede helft van de 19e eeuw, waarna termen
als Assendelfter kasten en Zaanse meubels algemeen in
gebruik kwamen (Piena).
Blij verrast werd ik door Ineke Vonk-Uitgeest die in
een boedelbeschrijving uit 1811 van Anna Maria
Tenckinck, weduwe van 2 walvisvaarders, een ovaal
houten theeblad de Groenlandsche Visserij tegen kwam.
De Groenlandsche Visserij is een tafereel dat de walvis
vangst bij Groenland uitbeeldt. Hiervan zijn meerdere
niet identieke afbeeldingen op theebladen en ander
huisraad in Nederlandse musea bekend; zij werden
waarschijnlijk speciaal voor walvisvaarders vervaardigd.
En er moet heel wat huisraad met dit soort voorstel
lingen vervaardigd zijn, wilde het een eigen benaming
krijgen, die zelfs bij een Texelse notaris bekend was!
Die 19e eeuwse Texelse notarissen noemden bij de
geverfde meubelen vaak een kleur, zoals blauw
geverfde tafels en kasten, een rood geverfde regtbank
en groene tafels. Notaris Willem Bok was hierop een
uitzondering, hij schreef: groen geschilderde tafels,
blauw geschilderde tafels en kasten, een gladhouten
geschilderd kabinet, maar ook blauwe en groene tafels.
Het woord geverfd gebruikte hij niet, terwijl ik aan
neem dat er in de vele door hem beschreven inboedels
wel eenkleurig geverfd huisraad aanwezig was. Hoe
kleurrijk zijn 21 inventarissen met geschilderd huis
raad ook waren, gezien zijn uitzonderingspositie laat
ik ze toch even buiten beschouwing.
Van die 160 notariële inventarissen van Texelse
boeren die ik bekeken heb, waren er 30 de 21 van
Bok) waarin geschilderd meubilair genoemd wordt;
14 van die 30 betrof doopsgezinden, 9 rooms-katho-
lieken, 5 gereformeerden en van 2 boedels is de
godsdienst van de eigenaars mij niet bekend. Nu is
een aantal van 30 inboedels wel heel klein om daar
statistisch valide conclusies aan te verbinden.
Wanneer we de door notaris Willem Bok, die
grossierde in rooms-katholieke en vooral doopsgezinde
klanten, beschreven boedels erbij betrekken, plus het
geverfde of anderszins van een kleuraanduiding
voorziene huisraad van de overige notarissen, komen
we tot 67 inboedels van Texelse boeren waarin
kleurrijk huisraad genoemd werd, beschilderd,
eenkleurig geverfd en gehouten, met gemiddeld
3 kleurrijke meubelstukken per huishouden; 40
van de eigenaars van die kleurrijke boedels was
doopsgezind en 40 rooms-katholiek. Voor inter
pretatie hiervan moeten we wel bedenken dat ik niet
alle 19e eeuwse boeren-boedelbeschrijvingen bekeken
heb: de 19e eeuwse notaris J.L. Kikkert, met een
vooral gereformeerde klantenkring, is er in verband
met zijn slecht leesbare handschrift en mijn beperkte
Detail bedbankje.
Nummer 87 juni 2008
Historische Vereniging Texel
19
