Reactie op "Creativiteit van een dienstmeisje"
een uitvouwbare kijkdoos
De redactie kreeg veel enthousiaste reacties op het artikel over Elisabeth Huizinga, de maakster
van een unieke uitvouwbare kijkdoos uit 1906. Maar niemand kon ons vertellen waar het idee
vandaan kwam, of er op Texel nog zo'n doos bekend was of kon nog andere aanvullende
gegevens over de kijkdoos geven.
Het bleef een raadsel totdat Wilma Eelman mij wees op het boek "Papertoys" Speelprenten
en papieren speelgoed in Nederland (1640-1920) van P.J. Buijnsters en Leontine Buijnsters-
Smets. Via de uitgeverij heb ik een brief met een kopie van het artikel naar deze auteurs
gestuurd. Binnen een paar dagen kreeg ik een mail van mevr. Leontine Buijnsters. Zij schreef
hierin het volgende:
De kijkdoos die U afbeeldt heet eigenlijk een teleorama. Twee daarvan staan in kleur afgebeeld in ons boek
Papertoys op p. 222 en 223. Het gijn "Reception de sa Majesté Charles X a Mulhouse en Döme des
Invalides. Tekst :p.351 en 352. In tegenstelling tot een diorama gijn bij het tekorama de bladen met elkaar
verbonden. Het meest bekende is wel: The Thames Tunnel, o. a. aanwegig in het WestFries museum te Hoorn,
inv. 14957 en inv. 12339. Dat gijn de teleorama's die een uitgever op de markt bracht.
Je kon ge natuurlijk ook [met veel geduld] gelf maken, goals Elisabeth heeft gedaan. Waarschijnlijk heeft ge
ergens een voorbeeldgegien en werd daardoor begeesterd. Misschien was er wel een exemplaar in het huis van de
familie KoornOok konje een "bouwpakket" met de benodigde spullen kopen. Dat was in 1860 al mogelijk
bij H.L. Hoogstraten in 's Gravenhage voor het maken van een diorama. gie p.348 ev.] Maar gegien het
gegin waaruit ge kwam is dat minder aannemelijk.
Ik ben toen gaan zoeken op de website van het WestFries museum en heb geprobeerd de
invulnummers te openen. Dit lukte op dat moment niet. Toen heb ik gezocht op internet met
het woord "The Thames Tunnel". Daar vond ik een site van een veilinghuis die een "Thames
Tunnel Peepshow" te koop aanbood (startbod $100,—). De kijkdoos, gemaakt rond 1840, lijkt
qua vorm erg op die van Elisabeth. Alleen heeft de "Tunnel" versie aan de voorkant twee
kijkgaten, een stereoview idee. De kijkdoos zit opgevouwen in een boek.
Het is leuk om te zien waar het idee van de "Texelse kijkdoos" vandaan komt. Misschien heeft
de "The Thames Tunnel" in een tijdschrift of krant gestaan en is zo het plan ontstaan om zelf
zo'n kijkdoos te maken. Uit reacties komt wel naar voren dat mevrouw Koorn van de
"Strooppot", waar Elisabeth als meisje werkte, erg creatief was. Heel waarschijnlijk hebben zij
samen deze kijkdoos gemaakt. Maar het zeker weten??? Aanvullende informatie is altijd
welkom.
Ineke Vonk-Uitgeest
De foto's zijn afkomstig van de website: Antique-Photography.com
23
