Hoge bomen vangen veel wind
Bestuurderen, autoriteiten en andere gezags
dragers weten het: wie aan de weg timmert, heeft
veel bekijks. Maar dat niet alleen, ook zal men er
aan moeten wennen hoe men ook zijn of haar
best doet dat kritiek altijd volgt. Men kan het nu
eenmaal niet iedereen naar de zin maken. De één
weet met kritiek beter om te gaan dan de ander,
maar niemand blijft er onverschillig onder.
Dat geldt nu, maar in de 17e eeuw was het niet
anders. Het verschil met nu is dat de regeerders in
die tijd niet democratisch waren gekozen, maar
uit de kaste van de patriciërs voortkwamen.
Hierdoor was bestuurskwaliteit niet altijd
gegarandeerd en kon kritiek terecht zijn. Met
kritiek op hun functioneren gingen de
bewindhebbers in die tijd duidelijk anders om dan
nu het geval is. Maar hun maatregelen sorteerden
meestal onvoldoende effect en moesten dan nog
wel eens herhaald worden.
Dit blijkt uit onderstaande publicatie van 1607,
die een herhaling was van een soortgelijke van
1596. Daar de taal van die tijd moeilijk te
begrijpen is, is hier gekozen voor een hertaling
van de akte, waarbij, indien de woordkeuze
daarom vraagt, de originele tekst cursief tussen
haakjes is toegevoegd. Akten uit die tijd worden
gekenmerkt door ellenlange zinnen. Soms
bestond zo'n akte uit maar één ellenlange zin.
'Daar het onze ervaring is dat enige oproerige
geesten en raddraaiers 'perturbateurszich niet
ontzien om de welstand en algemene rust op dit
eiland Texel te misbruiken om dagelijks op
schandelijke wijze vilaijnelijckente spreken en te
schelden op magistraten en regeerders, en zowel
heimelijk als in het openbaar lasterlijk te spreken
over hun administratie, uitspraken, vonnissen
sententiënen alles wat in het algemeen behoort
tot het ambt van burgemeesters, schepenen en
heemraden, moet hierin hoognodig tot
handhaving van de rust en vrede maatregelen
genomen worden.
Daarom maken wij aan een ieder bekend
dat door de schout, oude en nieuwe
burgemeesters, de dijkgraaf, oude en nieuwe
heemraden, gezamenlijk vergadering houdend,
eendrachtig kort en bondig is besloten (geresolveerd)
dat wie openlijk op dijken, wegen of straten in het
geheim of in het openbaar oproer veroorzaakt of
kwalijk spreekt of scheldt op iemand van de heren
regeerders die nu in het bestuur (in regeringezitten
of later in het bestuur zullen mogen komen
vanwege hun ingestelde belastingen, wetten
keurengewezen vonnissen, schikkingen
(appointementen) zowel binnen als buiten de
rechtbank vierscharedat tegen een ieder die
daaraan heeft deelgenomen, zal worden
geprocedeerd op kosten van de algemene
middelen van Texel en van het land met alle
inspanning (dilligentiè) en vlijt zowel binnen- als
buitenlands, opdat deze brief door een ieder van
krachtig en waarde zal worden gehouden, evenals
de vorige op dit gebied van 13 maart 1596.
Zo hebben wij schout, burgemeesters en
schepenen tot bevestiging hiervan onze zegels
hieronder hangen. Actum ter Burcht op dit
eiland de 31e mei anno 1607.
Regerend secretaris van het voornoemde
eiland,'
C.H. Clouck.
Het is duidelijk. Op kosten van de gemeente
Texel zal worden geprocedeerd tegen een ieder
die oproerig is tegen, kwaad spreekt van en
scheldt op bestuurders van Texel vanwege door
hen genomen maatregelen.
Naast het officiële document met de lakzegels van
de heren magistraten, zullen er wel plakkaten
gedrukt of geschreven zijn die op verschillende
plaatsen in Den Burg, waaronder zeker de
Groeneplaats en de Stenenplaats, en in de
buitendorpen zullen zijn vastgenageld aan bomen,
schuttingen, enz. Ook de dorpsomroepers zullen
ongetwijfeld in touw zijn geweest om de inhoud
van deze brief aan iedereen te vertellen.
Maarten 't Hart
Bron: Gemeentearchief Texel (GAT): Inv. nr. 2
3
