Zeemanspot en het Nationaal Steunfonds
Tijdens een bezoek in juli 2004 aan de, goed
verzorgde, Nieuwe Algemene Begraafplaats
in mijn woonplaats Baarn werd mijn aandacht
getrokken door een goed onderhouden graf,
waarop in de steen een silhouet van een
koopvaardijschip is gesneden. Nog
opvallender was het daaronder vermelde
woord "Zeemanspot". Op de massief
granieten afdekplaat zijn twee namen
vermeld: Herman Johan Visser en Hermijntje
Visser-Kroes
Ik nam in mij op dat de heer Visser in 1901 te
Amsterdam was geboren en dat hij op 10
januari 1945 in Sachsenhausen was
overleden.Sachsenhausen, dat was toch een
concentratiekamp? En ook het woord
Zeemanspot laat me niet los, wat betekent
het, waar staat het voor?
Ik belde Jan Bos, mijn vroegere kapitein bij
van Nievelt, Goudriaan en Co's Stoomvaart
Mij., en vertelde hem van mijn bevin-
dingen.'Waarschijnlijk een steunfonds voor
familieleden van zeelieden ten tijde van de
oorlogsjaren, maar helemaal zeker ben ik
niet', was zijn commentaar. Dit klonk
aannemelijk maar ik wilde meer weten. Ik
stuurde een berichtje met een aantal vragen
naar de redactie van het scheepvaartblad De
Blauwe Wimpel Niet lang daarna ging de
telefoon, Ab Kelder redactie. Zijn advies:
"Kijk op internet, gebruik als trefwoorden
Kapitein Filippo en Walraven van Hall en je
zult vinden". Zo gezegd zo gedaan.
De geraadpleegde websites gaven mij het
complete verhaal.
Kapitein Filippo
Nadat in april 1941, op last van de Duitse
autoriteiten, de directe betaling van week- en
maandbrieven aan familieleden van de op zee
verblijvende en voor de geallieerde zaak
varende Nederlandse zeelieden waren
gestopt, dreigden vele gezinnen in grote
moeilijkheden te komen. Door Kapitein
Abraham Filippo, gezagvoerder bij de
Holland Amerika Lijn, werd direct een
steunfonds opgericht waaruit uitkeringen aan
de betrokken gezinnen gedaan konden
worden. De Zeemanspot was geboren!
Het systeem was gebaseerd op het inzamelen
en verdelen van contant geld. Dit werd
gedaan door een klein legertje uiterst trouwe
en dappere Nederlanders. Vele miljoenen
guldens zijn door de medewerkers, mannen
en vrouwen, van de Zeemanspot opgehaald
en daar gebracht waar zij het meest nodig
waren. Na de bevrijding werd becijferd dat
gedurende de bezettingsjaren meer dan 5
miljoen gulden als steunuitgaven, opgehaald
via de Zeemanspot, geboekt waren.
Er bestonden meerdere min of meer
vergelijkbare inzamelings- en ondersteunings
systemen. Begin 1942 kwam er een contact
tussen deze verschillende groepen tot stand.
Walraven van Hall
De bankier en effectenmakelaar Walraven
van Hall, werkzaam in Zaandam, zelf ex
koopvaardijofficier hij had als stuurman bij
de Koninklijke Hollandsche Lloyd gevaren
en al samenwerkend met het inzamelings
comité in Amsterdam, kwam in contact met
de groep van Kapitein Filippo. Door zijn
koopvaardijachtergrond voelde Van Hall een
grote betrokkenheid bij de problemen waar
de zeemansvrouwen zich voor gesteld zagen.
Walraven van Hall, waar had ik die naam
eerder gezien? Ik herinnerde mij dat ik deze
naam gelezen had in Geert Mak's "Reizen in
Europa", op de pagina waar beschreven
wordt hoe in 1942 door de bankiers Walraven
en Gijs van Hall, de latere burgemeester van
18