Versterking en verdediging
Kees de Jager
Willem J. Kikkert
14
blijven maar ook steeds dieper zou worden.
Reeds nu is de Kil een uitstekende haven,
schreef Witsens: de diepte in de Kil heeft
reets bequaamheidt om vrij diep gaende
schepen in te zetten, zijn breete is als in de
kaert hier nevens werdt vertoont ...De weini
ge droogten die daer in zijn, zeer licht wech
zijn te nemen.
Bij het punt e zou een sluis moeten komen
die het aan kleine vaartuigen mogelijk zou
moeten maken daardoor naar de Kaaghaven
-lees: het Hoornder haventje- te varen. De
dijk aan de zijde van de duinen, bij het punt b,
zou niet erg sterk hoeven te zijn, omdat de
zee daar in het algemeen nogal ondiep was.
Een plaatselijke diepte bij de Galgenduinen
zou gemakkelijk gesloten kunnen worden.
Het is duidelijk dat zo'n haven, één die de
grootste van het land en van Europa zou
moeten worden, goed verdedigd moest zijn.
In de eerste plaats tegen storm en wind.
Daartoe zou de dijk aan de binnenkant van
aarde moeten zijn en aan de buitenkant met
wier beschermd. Een voordelig aspect was
bovendien dat de haven aan de twee zijkan
ten reeds beschermd was door het land, aan
de zuidkant door de duinen van het Horntje,
de Galgenduinen, en aan de noordkant door
de dijk bij Oudeschild. Voor zandplaten die
buiten de dijk zouden ontstaan, hoefde men
niet bang te zijn omdat die buiten de ingan
gen tot de haven zouden blijven, als gevolg
van het in en uitstromende water.
Bescherming tegen de vijand zou geleverd
kunnen worden door het fort van de Schans
en verder door nieuw aan te leggen militaire
versterkingen bij de Galgenduinen.
Fraaie plannen, die niet uitgevoerd werden.
Waarom? Vermoedelijk zullen financiële re
denen een rol gespeeld hebben. Het boek
van Witsens, waarin deze plannen beschre
ven werden, had niet op een ongunstiger tijd
stip kunnen verschijnen. Het werd gedrukt in
1671. Het daarop volgende jaar, 1672, werd
het 'rampjaar' genoemd. De Zeven Provinci
ën raakten verwikkeld in een zware oorlog: ze
werden toen van drie kanten aangevallen,
door Engeland, Frankrijk, Munster en Keulen
"Het volk was redeloos, de regering radeloos
en het land reddeloos", werd gezegd. Ze had
den toen wel wat anders aan het hoofd dat
het bouwen van een fraaie haven bij Texel.
Wat zou Texel een andere ontwikkeling heb
ben doorgemaakt indien die haven wel ge
maakt zou zijn!
Afb. 1. Ontwerpschets van de haven bij Nieu
we schild, volgens N. Witsen (1671).
Afb. 2: samengebonden groepen palen vol
gens het plan van Witsen.
Afb. 3: Schets van de te ontwikkelen haven in
de latere Prins Hendrik polder, volgens de
plannen van Witsens. De Galgenduinen,
links, zijn de duinen bij het Horntje. De Oude
Sluys is de tegenwoordige Havensluis bij de
Alexanderhoeve. De Kage haven is het toen
malige Hoornder haventje. Bij s zien we
Oudeschild en bij d de Schans.
