EEN TEXELSE VOORHAVEN VOOR VE ZUIVERZEE
De Hoornder haven
We kennen op Texel tegenwoordig twee ha
vens, die van Oudeschild en die van 't Horn-
tje. Ook kunnen bij De Cocksdorp vletten een
ligplaats vinden in het baaitje, dat tegen de
dijk bij het dorp ligt. Vroeger was dat anders.
In de late Middeleeuwen was bij Den Hoorn
een haventje ontstaan. Daarvoor was er geen
haven. Wel maakte de kustplaats Den Horn,
tegenwoordig Oude Hoorn genoemd, tot zijn
verwoesting in 1398 gebruik van de natuurlij
ke inham 'De Cule', nu de polder De Kuil.
Toen de Binnenkuil in 1436 werd bedijkt en
omstreeks 1465 ook Buitendijk werd ingepol
derd, moet men hebben gezocht naar een
andere oplossing voor die Hoornders die de
zee trouw waren gebleven. De afwateringen
van de nieuw gevormde polders Hemmer,
Andel, Zouteland, Kuil en Buitendijk kwamen
samen op een plaats die we nu nog steeds
kennen als Havensluis. Daar ontstond, buiten
de dijk, de Hoornder haven, of beter gezegd:
het havenfye. We mogen dan ook aannemen
dat dit haventje in de tijd van de inpolderin
gen, omstreeks 1450, gevormd werd. Het
heeft in ieder geval drie eeuwen dienst ge
daan, want bij het maken van de plannen
door de heren Maarten Dekker, Claas Noor-
- lander en Huybert van Ee, om te komen tot
de inpoldering van een nieuwe polder 'Hoorn
en Burg' (de latere Prins Hendrik polder) werd
<^e haven van Den Hoorn met name genoemd
als een object waar rekening mee gehouden
diende te worden, hoewel deze haven in be
tekenis was achteruit gegaan, nadat die van
Oudeschild was ontstaan.
De Rede van Texel
Een haven, zoals die van Den Hoorn was
betrekkelijk klein, en ongeschikt voor het her
bergen van de honderden schepen die gere
geld op de Rede van Texel lagen. Niettemin
speelde Texel vanaf de 16® tot de 18® eeuw
een zeer belangrijke rol in de Nederlandse
scheepvaart. Vooral in de 17® eeuw was die
scheepvaart van wereldbelang. De Neder
landse handelsvloot was in omvang groter
dan die van alle andere Europese landen te
zamen. Deze belangrijke positie dankten we
aan het feit dat de in ons land gebouwde
schepen technisch vernuftiger ontworpen wa
ren en daardoor sneller waren dan die van de
concurrentie. Zoals zo vaak betekende ook
toen een technische voorsprong tevens een
economische en maatschappelijke voor
sprong. Die leidende positie van de Verenig
de Republiek ging in de 18® eeuw verloren
toen de Britten schepen wisten te ontwerpen
die beter van kwaliteit waren dan de Holland
se en Zeeuwse.
De zeilschepen die vanuit de havens aan de
Zuiderzee de wereldzeeën wilden gaan beva
ren verzamelden zich op de Rede van Texel.
Eigenlijk was er sprake van twee redes: noor
delijk lag de Moscovische Rede, waar de
schepen zich verzamelden die op de Oostzee
voeren en zuidelijker lag de Koopvaarders
Rede, waar schepen met andere bestem
mingen een ligplaats vonden. Soms lagen
schepen daar weken en bij wijlen zelfs maan
den te wachten op goede wind. De verklaring
daarvoor is dat de zeilschepen in die tijd niet
goed konden laveren, en als de wind west
was, hadden ze moeite om het Marsdiep uit
te komen. Daardoor kon het gebeuren dat er
soms honderden schepen tegelijk op de Re
de van Texel lagen.
Storm en noodweer
Bij storm lagen ze daar niet altijd veilig. Be
kend is het verhaal van de handelsvloot van
de Amsterdamse koopman-dichter Roemer
Visscher. Op kerstavond 1593 lag een grote
vloot op de Rede van Texel. Bij de storm van
die avond gingen 44 koopvaardijschepen ver
loren; 1050 zeelieden verdronken. Onder die
schepen was ook een aantal dat toebehoorde
aan Roemer Visscher. Toen op 25 maart
1594 ten huize van Roemer Visscher een
dochtertje werd geboren noemde hij het kind
Maria Tesselschade Roemersdochter Vis
scher. Maria Tesselschade werd later een
bekende Hollandse dichteres, lid van de be
roemde Muiderkring.
10
