van Franse soldaten, zijn veel Franse woor
den in de dialecten terecht gekomen door
indirecte ontlening. Deze woorden werden
ontleend aan de algemene taal van Neder
land, de taal zoals deze zich in de burger
kringen had ontwikkeld. De band met het oor
spronkelijke Franse woord was dus veel los
ser waardoor de uitspraak makkelijk ver
draaid werd en er sneller betekenisverande
ringen optraden.
Riddenasie
Hoewel er tussen het eind van de 17de en de
19e eeuw bepaalde kringen waren die zich
verzetten tegen het opnemen van vreemde
woorden in het Nederlands, zijn er nog veel
Franse woorden in het Nederlands bewaard
gebleven. Ook in de dialecten vinden we de
ze nog terug. Van de Franse leenwoorden die
zowel in het Tessels als het Aalsmeers voor
komen noem ik er een aantal die in de lijst
van 't Hart te vinden zijn:
dilleberere (beraadslagen), osteront (brutaal),
ien tout mem (hetzelfde), minnezere (minde
ren), meneuvels (manoevres), avvesere (op
schieten), akkerdere (overeenstemmen), rid
denasie (redenering), risselevere (besluit ne
men), ripperasie (reparatie), rempu (kapot),
temtasie (opschudding).
Deze woorden komen ook allemaal in onge
veer gelijke vorm voor op Ameland en een
groot deel van de woorden vinden we ook
terug in de dialecten op Terschelling. Drie
van deze woorden worden ook genoemd in
het WNT. Het gaat om de woorden temtasie,
rempu en riddenasie. Van het eerste woord
wordt gezegd dat dit woord vroeger algemeen
voorkwam (in de vorm temptatie), van het
tweede woord dat het woord voorkomt in
Noord-Holland en Friesland, van het derde
woord dat het vooral in Noord-Holland in ge
bruik is. De andere woorden komen niet voor
in het WNT. Ze komen echter wel allemaal
voor in het WFT, het Friese woordenboek.
Alleen over het woord temtasie kan ik niets
zeggen omdat het deel waarin de T wordt
behandeld nog niet is uitgegeven. In het WFT
wordt tevens de afkomst van de woorden ver
meld. Bij deze woorden wordt in alle gevallen
naar het Frans verwezen. Er is echter één
uitzondering: in het geval van riddenasie
wordt verwezen naar het Nederlandse 'rede
natie'. Als we het WFT volgen zouden we dus
als volgt kunnen redeneren: al deze woorden
zijn afkomstig uit het Fries, en het Fries heeft
ze ontleend aan het Frans. Het woord ridde
nasie is een ontlening in het Fries uit het
Nederlands, en in het Nederlands een ontle
ning uit het Frans. Dit dialectwoord is dus via
twee andere talen ontleend aan het Frans. Er
zijn sterke aanwijzingen dat de Franse woor
den in de dialecten van Texel en Aalsmeer
op Friese invloeden wijzen. Hierover meer in
mijn volgende artikel.
Mathilde Jansen
Bibliografie
Maarten 't Hart, 'Niet op kneteren': het Aals-
meerse en Tesselse dialect: een vergelijking,
(nog niet gepubliceerd)
J.J. Salverda de Grave, De Franse woorden
in het Nederlands. - Amsterdam: Johannes
Müller, 1906.
Nicoline van der Sijs, Leenwoordenboek de
invloed van andere talen op het Nederlands.
- Den Haag [etc SDU [etc.], 1996.
't Buurts het niet meer gesproken dialect van
Aalsmeer in woorden en uitdrukkingen. Sa-
mengest. door Maarten 't Hart. - Aalsmeer
Stichting Oud Aalsmeer, november 2000.
Woordenboek der Nederlandsche taal [WNT]
Bew. door M. de Vries en L A. Te Winkel. -
Leiden 's-Gravenhage Martinus Nijhoff
SDU, 1882-
Wurdboek fan de Fryske taal Woordenboek
der Friese taal. Eindred. K.F. van der Veen
red. R. de Boer [et al.]. - Leeuwarden
Fryske Akademy, 1984-
17
