officiële munt geworden
Maar dat neemt niet weg dat onze taal nog
vol uitdrukkingen zit uit de eeuwen ervoor.
Het kan me geen mieter schelen, zeggen we
soms. Maar wie weet nog dat een miet (mijt)
in de late Middeleeuwen een muntje was ter
waarde van 1/48e stuiver? Na 1467 is er
geen miete(r) meer geslagen, maar we pra
ten er nog over! Ooit wel eens iets voor een
prikkie op de kop getikt? Een prik(kie) was
een muntje ter waarde van een halve pen
ning, een koperen munt ter waarde van een
halve duit. Die penningen werden voor het
laatst geslagen in 1663, maar steekpenning
en worden nog altijd gegeven! En ook grijp-
stuivers worden nog altijd verdiend, terwijl
(bijna) niemand meer weet dat dit laatmiddel
eeuwse stuivers waren waarop een griffioen,
een mythisch dier dat half vogel, half leeuw
was, stond afgebeeld. 'Vogel Grijp' zeiden ze
in ons land tegen die griffioen.
Een duit was een achtste deel van een stui
ver. Hij zou een duit in tweeën bijten, placht
m'n vader te zeggen over iemand die erg gie
rig was. En soms voegde hij er grommend
aan toe, hij schijt niet voor elven! Geen rooie
duit kreeg je van zo iemand, helemaal niks.
Geen rooie cent, zeiden ze later ook wel
(cent=honderd, eenhonderdste van een gul
den). U snapt er geen hol van? Nou, dat rood
slaat op het kleine beetje koper in die munt
en dat hol komt van Holland, dat vanaf 1683
op de florijn (gulden) gestempeld werd. Met
dit merkteken werd gegarandeerd dat de
munt van zuiver (zilver) gehalte was. Geen
hol op de munt, dat was weinig of niets
waard. Trouwens geen bal evenzo: het Fran
se 'balie' betekent echt, rond, muntstuk. Pop,
een bijnaam voor de gulden, verwijst naar de
Nederlandse Maagd op deze munt in de peri
ode 1682-1800. Daar komt óók de piek van
daan, want de dame in kwestie hield een lans
(=piek) in haar hand.
Er is, volgens Van Dale, overigens óók nog
een munt geweest met de afbeelding van een
man en een lans. Vandaar dat men een gul
den in het Bargoens (dieventaaltje) ook wel
met man aanduidde. Anderhalve man en een
paardenkop. Dat laatste sloeg op de goed
Spaanse mat
Engeland, nobel
Nederlandse gulden
Schelling van Utrecht
Oord, duit en penning van Holland
23
