Rest ons nog het bijzonder onder
wijs
Tenslotte nog een opmerking over
het schoolpersoneel
Oost is vertimmerd, en De Waal en Ooster
end een nieuwe school hebben gekregen
krijgt ook Skil een nieuw gebouw. In 1871
komen dan nog Den Burg en De Koog aan
de beurt - met het toch voor ons wel vreem
de idee, dat ook in de nieuwe school nog
steeds alle leerlingen bij elkaar in één lokaal
zitten. In De Koog zijn dat er 84. Nu, 128
jaar later is die nieuwe school er nog steeds,
nu als "ouwe skool", en als horeca-zaak.
Tussen haakjes, ook in Zuid-Eierland (1847)
en Midden-Eierland (1878, de school van
Pieterse) werd in die tijd een nieuwe school
gebouwd.
De franse tijd maakte voor de scholen een
eind aan de afhankelijkheid van de kerk.
Toch bleef ook daarna de inrichting van de
scholen christelijk getint. Alle scholen begon
nen bij voorbeeld met gebed -zoals nu nog in
Amerika-, zongen godsdienstige liedjes en
gebruikten christelijke lesboekjes. En na af
loop van zo'n schooldag kregen de kinderen
dan nog catechisatie in hun eigen kerkelijke
richting. Geen reden tot klagen dus voor de
kerken, zou je zo zeggen. Maar voor de
roomskatholieke en gereformeerde richting
en was dat onderwijs toch nog te neutraal.
Ze wilden eigen scholen. En ze kregen die
middels de onderwijswet van 1857. Daar
moesten de ouders wèl fors voor betalen.
Want pas in 1917 werd ook het bijzonder
onderwijs door de staat betaald. Dat werd
mogelijk door een politiek akkoord in de
tweede kamer waarbij in ruil voor subsidie
aan het bijzonder onderwijs (waar ze tegen
waren) de niet-christelijke partijen het alge
meen kiesrecht er door kregen met behulp
van diezelfde christelijke partijen (die daar
eigenlijk weer tegen waren).
Op Texel speelde deze strijd om subsidie
eigenlijk niet.
De 3 bijzondere scholen die hier in de 19e
eeuw werden opgericht waren geen van allen
christelijk. Dat waren de al genoemde franse
school (van Verberne, 1834), de school van
Hesseling (1851) en de school van Glijnis in
de Parkstraat (1865). Pas in 1888 kwam er
in Oosterend een School met de Bijbel, ge
sticht door een aantal Afgescheidenen die
Meester P. Glijnis 1880 (fotoarchief HVT)
daar ook een eigen kerkje had. Dat deze
school gevolgen had voor het openbaar on
derwijs in Oosterend blijkt wel uit het tabelle
tje van het leerlingental aldaar:
jaar
1886 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893
openbaar
122 112 100 92 77 67 67 66
bijzonder
58 53 42 43 41 47
Natuurlijk kon toen ook de roomskatholieke
richting niet achterblijven. Na een aanzet
eveneens in 1888 wordt in 1910 de St. Jo
zefschool geopend.
Zoals we hebben gezien zaten er grote aan
tallen leerlingen in één lokaal met één on
derwijzer. Dat was ook vanwege de goed-
16
