II. ZIJN KLEDINGSTUK
III. ZIJN BEELD: DE GOORN OF DEN
HOORN?
13
dit drieluik staat onze Dirk op een van de
zijpanelen geportretteerd, in wit gewaad en
geknield voor de gekruisigde Christus, de
handen gevouwen, kortom: in gebedshouding
zoals voor zijn Maria-altaar op Texel; een
kapelaan die hier 400 jaar geleden werkte.
Als gezegd: heel uitzonderlijk.
In een artikel van pastoor Van der Loos in de
Bijdragen van het Bisdom Haarlem beschrijft
de auteur de geschiedenis van de RK-kerken
op Texel (6). Hij deelt daar op blz. 165 mee
dat uit de kerk van Den Burg bewaard is ge
bleven een kazuifel dat, toen hij zijn artikel
schreef, nog aanwezig was in het Bisschop
pelijk Museum in Haarlem. Thans echter is
het ondergebracht in hetzelfde museum Het
Catharijneconvent te Utrecht (7). Dit kazuifel
kruis stamt uit ongeveer 1450 en draagt af
beeldingen van verschillende heiligen waar
onder Johannes de Doper (8), hetgeen er op
zou kunnen wijzen dat de kerk in Den Burg
inderdaad ook aan Johannes de Doper was
gewijd. (Ook de jaarmarkt of kermis speelde
zich op Texel af rond Sint Jansdag -midzo-
merdag-.) (9) Het kruis was er dus in elk ge
val al toen Dirk van Noortich zijn dienst be
gon, zodat hij het zeker gekend heeft. En
mogelijkerwijs heeft hij het zelf tijdens zijn
werk gedragen. Ik vind het heel mooi en ben
blij het hierbij te kunnen afdrukken (afbeel
ding 2, zie noot 10).
De beschrijving van pastoor Van der Loos
bevat nog een interessante bijzonderheid. Hij
deelt daarin namelijk mee bij zijn bespreking
van de parochiekerk van De Westen en Den
Hoorn: 'Het bisschoppelijk Museum te Haar
lem bewaart een moedergodsbeeldje uit de
15e eeuw, dat afkomstig is uit de kerk aan
Den Hoorn' (blz. 178). Zodra ik dat las werd
ik gegrepen door de vraag of het nog steeds
bestond en zo ja, waar dan wel. Over deze
kerk werd tevens meegedeeld dat zij een
altaar bevatte gewijd aan Sint Jacob. Aan
wie echter de kerk als geheel was gewijd is
niet bekend. De klok van de kerktoren echter,
die ook uit ongeveer 1450 stamt, is aan Ma
ria gewijd en draagt als opschrift het begin
van het 'Wees Gegroet' in het Latijn: Ave-
Maria-plena-domunus-tecum (11).
Maar waar was nu het beeldje gebleven? Het
Bisschoppelijk Museum in Haarlem bleek
opgeheven, en de collectie overgebracht -
jawel- alweer naar hetzelfde museum in
Utrecht. Daar echter was het beeldje niet
meer aanwezig. Het was teruggestuurd naar
de schenker, de parochie van De Goorn in
Noordholland. De Goorn dus gebeld. Een
zeer behulpzame pater dominicaan aldaar,
pastor G.M. Braks, deelde mij mee dat het
om veiligheidsredenen nu in bruikleen gege
ven was aan het Westfries Museum in
Hoorn. Hij zond mij na enige tijd een foto van
het beeldje en naam en adres van een
kunsthistorica die over een aantal ongeveer
gelijke beelden -aanwezig in het Louvre in
Parijs, in het Rijksmuseum in Amsterdam, op
het Bagijnhof in Amsterdam en het hierbij
afgebeelde (afb. 3)- een scriptie had ge
schreven (11). De schrijfster daarvan conclu
deert dat alle vier de beelden gemaakt zijn in
Noordholland tussen 1470 en 1480, waarbij
het hier afgebeelde het oudste zou zijn.
Maar: is het wel van Texel afkomstig? Of
heeft iemand ooit een leesfout gemaakt?
Den Hoorn en De Goorn lijken tenslotte ver
dacht veel op elkaar. En in het oude schrift is
een verschrijving of verlezing zeker niet uit
gesloten. (Zoals ik de hoofdletter G schrijf, zo
schreef men in de zestiende eeuw ongeveer
een H.) Pastoor Braks weet ook niet hoe het
beeld ooit in De Goorn is terecht gekomen,
hij schrijft: 'De oorsprong van het beeld blijft
onduidelijk'. Er zijn wat argumenten te geven
voor toeschrijving aan Den Hoorn; te noemen
valt de daar aan Maria gewijde klok en ook
het feit dat de parochie van De Goorn veel
jonger is dan het beeldje. Maar er zijn ook
argumenten die pleiten tegen de kerk van
Den Hoorn; zo werd pas in 1569 de kerk van
Den Hoorn verheven van bijkerk van De We
sten tot zelfstandige parochiekerk en is de
parochiekerk van De Goorn wel jonger, maar
is daar tegelijkertijd een oude kapelweg die
