DE EERSTE PLANNEN
TERUG OP DE
(BINNEN)PLAATS
3
De bevoorraders werden "klaarmakers" ge
noemd.
Maar ook al ver daarvoor speelde ons land een
grote rol als landje aan de zee. De grote bedrij
vigheid in de havenplaatsen van de Zuiderzee,
belangrijk als doorvoerhavens naar het oosten
van Europa, was van groot economisch belang
en werd dan ook meer dan eens bedreigd door
vijanden van buitenaf. De schepen konden
slechts binnenlopen bij de Waddeneilanden (tus
sen Texel en Den Helder op de Texelse Rede en
tussen Vlieland en Terschelling in 't Vlie) en in
het zuiden van ons land bij de Maas en de
Zeeuwse zeegaten. Vandaar dat gedacht werd
aan verdedigingsplaatsen bij de in- en uitvaar
routes hier ten lande.
Zo vatte Willem van Oranje, de "Vader des Va
derlands", het plan op een aantal forten aan te
leggen op strategisch belangrijke plaatsen. Dit
om zich te weer te kunnen stellen tegen de Span
jaarden. Het fort "De Schans" maakte onderdeel
uit van een linie waartoe ook Vlieland, Wierin-
gen en Huisduinen behoorden. Navraag op Vlie
land leverde echter geen resultaat op, een straat
naam leek houvast te geven, maar dit bleek bij
nader inzien op een fort uit de Tweede Wereld
oorlog te slaan.
Plannen werden gemaakt in 1572 en De Schans,
het eerste fort, werd omstreeks 1574 gebouwd.
Een fort met zulke afmetingen in die tijd is teke
nend voor het belang dat men hieraan hechtte.
Hierbij moeten we alleen al de dreiging, die van
een dergelijke schans uitging, niet onderschatten.
Van hieruit kon men de Texelse rede bestrijken.
Het oude fort in zijn eerste uitvoering was
slechts via twee smalle bruggen bereikbaar.
Vanaf de dijkzijde en aan de andere kant via de
landzijde (zie plattegrond achterin). Gelegen in
een moerasachtig gebied en slechts bereikbaar
via de Schansweg, die niet ten onrechte vroeger
nog Hoogeweg heeft geheten. Na de hevige
regenval in de zomer van 1993 is er zelfs iets
van een stenen weggetje te zien bij de toegangs
weg naar het fort aan de Schansweg.
Uit nota's van de Gemeente Texel blijkt dat de
Schansweg indertijd op de "prioriteitenlijst"
stond. Tussen 1753 en 1762 werd de weg wel 5
maal opgeknapt, terwijl andere wegen eens in de
10 jaar aan de beurt kwamen. Rondom het fort
was een gebied van laaggelegen weilanden (van
omvang ca. 7 ha.), dat via de sluis in de dijk ge
heel onder (zee)water kon worden gezet.
Op de binnenplaats werden indertijd gebouwen
geplaatst zoals kazernes en opslagplaatsen. Op
getrokken uit hout en baksteen. In 1993 vond ik
een stuk ijzeren roe met een ringetje van lood
erom. Dit bleek een deel van een raam te zijn.
Het enige bomvrije gebouw was de kruitkamer
(in het noordelijk bastion), welke in de loop der
tijd van vorm maar, zoals onlangs bleek, ook
van stahoogte veranderde. Tijdens de restauratie
in 1992 ontdekte men nl. dat in een later stadium
de vloer ruim 50 cm. moet zijn opgehoogd.
Het toenmalige "bomvrije" magazijn bood op
slagruimte voor 3000 kg buskruit en zag er
