5. Nog meer gegevens: oude
veldnamen
6
HOORNDERWEG
Ajb. 4. Waterbpen om de Hoornder Heuvel
Het Clijf), getekend naar aanleiding van een
kaart van Kloosterhuis. De kaart geldt voor
omstreeks 1200. Dun gestippeldhoge klei-
leemgrond met dekzandde Hoornder Heuvel
en de hoge gronden van De Westen en de
Hoge Berg. Zee en waterlopen zijn donker
gearceerd. Onderbroken lijnen slaan op
hedendaagse wegen. Ook Den Burg, De
Westen en Den Hoorn zijn aangeduid
Zo zou in 1200 De Westen, toen
nog steeds het grootste dorp van
Texel, weliswaar in het noordwes
ten van zee afgesneden, nog
langs een zuidelijk watertje met
de zee in verbinding gestaan
hebben. De kaart toont behalve
de westelijk gelegen Kerke Ee
nog een oostelijke waterloop: dit
was in grote trekken de Ee van
Noordhaffel.
Het is verbazingwekkend om te
zien dat de westelijke waterloop
ook nog op een andere wijze in
het veld terug te vinden is, en
wel in oude veldnamen die tot de
ruilverkaveling van na 1953 nog
bestonden.
Afbeelding 5 is getekend volgens
het mooie werk 'Veldnamen van
Texel' door J. Schraag. De kaart
geeft de toestand weer van 1832.
Enkele landjes ten oosten van de
huidige Rommelpot hadden de
naam 'Uiterdijke' en 'Uitterdij-
ken'. Die namen betekenen dat
ze buiten een dijk lagen. Maar
welke dijk dan wel?, vraagt men
zich af. Want wie nu op de
Rommelpot staat, zal zien dat
deze landerijen midden in het
veld liggen, ver van welk water
dan ook!
Maar een vergelijking met de
waterloop in afbeelding 4 toont
onmiddellijk dat de naam 'Uiter
dijke' wel degelijk reden had,
omdat deze velden eens gelegen
hebben op de plaats waar het
water lag dat van De Westen, om
Den Hoorn, via de Naai naar het
Marsdiep ging. Toen later een
dijk werd aangelegd om het
oostelijker gelegen land tegen dit
water te beschermen, lagen die
velden na de verlanding van die
waterloop dus buiten die dijk.
Ajb. 5. Oude veldnamen verraden de vroegere
waterloop! De kaart geldt voor 1832, maar
de wegen hebben hun tegenwoordige namen.
Rechtsboven: de toren van De Westen. Ge
stippelde gebieden: veldnamen anno 1832,
die allen duiden op de oude waterloop van
de dertiende eeuw. De westelijke waterweg
van afb. 4 is door een dunne onderbroken
lijn en dunne arcering ingetekend
Er zijn nog meer veldnamen die
de waterloop van afbeelding 4
bevestigen. Een land, gelegen
tussen de Oude Weg en de Jan
Ayeweg, heette de 'Kromme
Hemmer'. Over de betekenis van
het woord 'Hemmer' hebben we
het al gehad in het begin van dit
stuk. En weer leert een vergelij
king van de afbeeldingen 4 en 5
dat deze 'Kromme Hemmer' eens
inderdaad een bochtige was: hij
lag in de verbreding van de
waterloop die De Westen met
het Marsdiep verbond.
Maar er ligt in dat gebied nog
een ander perceel dat ons op weg
kan helpen: het veld 'De Veer-
koog'. Een 'koog' of 'kaag' bete
kende in het Middelnederlands
en Oudfries 'buitendijks land',
maar op Texel werd het later ook
wel een algemene naam voor een
veld. Een 'veer' is een plaats
waar men een water overvaart.
De 'Veerkoog' was dus een veld
dat lag op de plaats van een
vroegere oversteek, een veer. Dit
veld blijkt inderdaad te liggen bij
de plaats waar de in afbeelding 4
getekende doorvaart het smalst
was; het ligt voor de hand dat
men daar overstak wanneer men
van De Westen naar het duin
aan de overkant wilde gaan.
En tenslotte is er ook nog het
reeds eerder genoemde veld 'De
Kerrekie' of 'Kerke-ee', de water
loop die tussen 700 en 1300 langs
de kerk in De Westen liep.
Al deze veldnamen tezamen:
Uiterdijke, Uitterdijken, Veer
koog, Kromme Hemmer, Kerke-
Ee: ze passen als stukjes van een
legpuzzel in elkaar. Ze bevesti
gen op fraaie wijze de geologi
sche metingen van Kloosterhuis
zoals getoond in afbeelding 4.
Tezamen leren die twee kaartjes
ons hoe een 800 jaar geleden De
Westen door een water om Den
Hoorn heen nog steeds met de
zee verbonden was.
