BIKKELEN een OUD SPEL
Bikkel, i) bikkel, metalen of benen
voorwerp, dat dient als meisjes
speelgoed. De vier zijden van een
bikkel heten essie, staandertje, ruchie
en puttertje. Daarnaast hoort men
ook wel de namen lèèggerlje, stönder-
tje, ruchie en kültje2) lid, gewricht.
S'11 örreiu is ül de bikkel, zijn arm is
uit het lid.
(Uit: "9-Cet Tesse.Cs S'Kf.ijser)
Hier het "bikkel-verhaal", verteld door mijn grootmoeder Janie van Heerwaarden- du Porto,
oud 97 jaar:
Het spel wordt gespeeld met 4 bikkels. De bikkels worden tussen de vingers en duim en
wijsvinger gestoken tot aan de palm van de hand. Er zijn vier kanten aan de bikkel, ge
naamd: "ruggie" (gladde kant), tegenovergestelde kant is "gaatje" (ook wel putje). De
andere zijden heten "essie" (deze kant lijkt op een S) en de tegenovergestelde zijde daarvan
is het "staantje". De bikkels worden zodanig tussen de vingers geschoven dat "essie" en
"staantje" aan de onder- of bovenzijde van de hand zichtbaar zijn, dus de gladde kanten
tussen de vingers en de duim. Met dezelfde hand waarin de bikkels tussen de vingers zijn
geschoven wordt een bal omhoog gegooid. De bikkels moeten dan vlug worden losgelaten
want met dezelfde hand moet de bal worden opgevangen voordat deze op de grond komt.
Het mee spelende meisje moet vooruit raden welke zijden van de bikkels boven komen te
liggen. Als de bal niet wordt gevangen voordat die op de grond komt is het spel uit en mag
de meespelende de bikkels en bal gooien. Ook wanneer de stand van de bikkels wordt ge
raden mag de meespelende, bikkels en bal gooien.
Uit Winkler Prins het volgende:
Het spel wordt met een hand gespeeld. De regels kunnen van plaats tot plaats verschillen.
Het is een zeer oud spel en heeft zich gehandhaafd zolang huisslacht gebruikelijk was,
omstreeks 1930 was het vrijwel overal in Nederland uitgestorven. In de oudheid was het een
zeer geliefd spel in Griekenland en Italië, zoals uit grafvondsten blijkt. Het spel schijnt in
heel Europa en Azië bekend te zijn geweest. In België spreekt men ook van "prikkelbeen"
voor de meisjes en "kootbeen"voor de jongens. Op de bijgaande foto's is te zien hoe de
bikkels in de hand moeten worden geschoven en hoe de zijden van de bikkels eruit zien.
De bikkels zijn afkomstig uit de gewrichten van schapen.
Paul van Heerwaarden
19