Keukengerei rond 1900
Ook brood bakken werd in 1870 door de boerin
gedaan en boterhammen met spek waren ook toen
dagelijkse kost. Het eten was in die tijd niet overda
dig en werd Zondags voor de hele week gekookt; een
stuk spek, met erwten, bonen, gort en meel en alle
maal in afzonderlijke zakjes gedaan. Wel hielden
Texelaars ook toen van verse groenten. In 1929 lijkt
het menu wel beperkter te zijn geworden. In van
Cuyck's tijd sfonden ook schelvis en vleten (grote
roggen, die na gevild te zijn, twee dagen aan de lucht
gehangen werden) op tafel.
In 1929 wordt er 's middags gestopt, genaaid en ver
steld. Het "nieuwe naaien" wordt uitgesteld tot de
winter. Ruim tweehonderd jaar eerder meldt van
Cuyck dat '"de vrouwen even lui zijn als haare man
nen"; behalve met het huiswerk houden zij zichbijna
nergens anders mee bezig dan het schapenmelken en
kaasmaken. Voorheen sponnen, weefden en bleekten
zij haar eigen linnen (van vlas op het Eylant geteeld).
Een krappe eeuw later, in 1856, meldt F. Allan, ver
vuld van een zelfde soort afkeuring als van Cuyck
(van wie hij nogal wat overschrijft), dat het spinnen
plaats maakte voor tal van handwerken, die, hoe
kunstig en geestig ook bedacht, toch gemeen hebben
dat zij "voldoening aan modezucht en pronkziekte
als hoofddoel aanwijzen". Men legt zich toe op gefes
tonneerde kantjes, geborduurde stroken, gehaakte
mutsjes, enz, (3)
Aan het eind van de vorige eeuw zal het met de
pronkzucht wel wat minder geworden zijn. Een kri-
sis in de landbouw deed overal zijn gevolgen voelen.
Er volgde een tijd van herbezinning op de gebruikte
landbouwmethoden. En daarmee veranderde er voor
boer en boerin meer dan in de eeuwen daarvoor.
Voorlichtingdeed z'n intrede in de agrarische wereld
en vanaf 1900 werd ook de aandacht gericht op de
landbouwhuishouding. Het werk van een boerin
was niet licht, wat schrijvers er ook van vonden. Per
streek verschilde de zwaarte, maar luieren was er
echt niet bij. (4)
Door de kom st van de electriciteit, gebruik van petro
leum, de invoering van allerlei machines, kon het
werk efficiënter en gemakkelijker gebeuren. Maar
die vindingen werden niet zonder slagof stoot toege
past. Daarom werd er voorlichting en onderwijs
gegeven aan (aanstaande) boerinnen. Door rondtrek
kende onderwijzeressen op landbouwscholen en
via vak- en gezinsbladen. (5)
Vermoedelijk is het hierna volgende artikel "De dag
taak van een boerin op Texel in 1929" ook zo'n voor-
lichtingsverhaal. Het taalgebruik duidt er op, dat hier
niet zomaar een boerin aan het woord is en ook de
opmerkingen over het gemak van een petroleumstel
en een ontromer, plus de nadruk die er op hygiëne
wordt gelegd wijzen in die richting.
Misschien is het artikel voor oudere lezeressen een
"feest der herkenning", of misschien vindt U het
onzin, omdat het heel anders toeging, of is er heel wat
overgeslagen. In dat geval zouden wij graag willen
dat U kontakt met ons opneemt over Uw eigen herin
neringen, verbeteringen of aanvullingen.
M. Palm
Gebruikte literatuur:
1Brieven over Texel, door Pieter v. Cuyck, Kruseman,
Den Haaag 1969, blz. 91 e.v.
2. Het Dagelijks leven in de 17e eeuw, door Haye
Thomas, "Etsevier", 1981.
3. Het eiland Texel en zijne bewoners, door F. Allan,
Zaltbommel, 1971.
4. Vrouwen van het land, door Fransje Backerra et al,
Walburg Pers, 1989.
5. Een half miljoen boerinnen in de klas, door Margreet
van den Burg, "De Voorstal- Heerlen 1988.
Illustraties overgenomen uit: Agrarische Geschiedenis
van Nederland.
Red. L. Noordegraaf, Staatsuitgeverij 1986.
Brigitte ten Kate-van Eicken
"Palladium Publishers - Helmond 1990
DE DAGTAAK VAN EEN
BOERIN OP TEXEL in 1929
Onze dag begint in de zomer om 4 of 5 uur, in de
winter omstreeks half zes. Het is hier gebruik om van
half Mei tot half Augustus schapen te melken. De
melk wordt thuis verwerkt en de koemelk wordt zoet
weggehaald.
