Rekening schrijven.
Nog in 1915 was het regel slechts éénmaal per jaar de
klant de rekening aan te bieden. Het bleek echter, dat
de leverancier een flinke rente berekende, reden
waarom Slaman het voorstel deed om de rekening
per drie maanden uit te schrijven. Dit voorstel haalde
het niet, doch een compromis werd bereikt met een
half jaar, terwijl voorts bij de tweede aanbieding
31/2 rente berekend zou worden. Later werd het
wel 3 maanden en eerst in de 40er jaren is de maand
rekening normaal geworden. Zeker vóór de oorlog
was het bij de smid normaal, dat de verrichte werk
zaamheden en gebruikt materiaal genoteerd werden
op een leitje.
's Avonds schreef de smid een en ander weer over in
een soort dagboek, aan de hand waarvan later de
rekening werd geschreven. Bij de wagenmaker kwam
het voor, da t als werkbrief je een stukje hout gebruikt
werd. Deze plankjes werden verzameld in een zak.
Hiervan werden dan de rekeningen geschreven en
eerst dan mochten ze dienen voor het aanmaken van
de kachel.
Arbeidswet 1919.
In de vergaderingen in 1920/21 kwamen vaak de
gevolgen van de Arbeidswet aan de orde.
De 8 urige werkdag tegen de normale werkdagen
van 10 uur betekende 20% - of meer - korter werken
en dus prijsverhogend. De smeden verzochten de
medewerking van het publiek omdat zaterdags
middags geen werk meer uitgevoerd zou worden.
De Arbeidswet 1919 verbiedt, dat in smederijen des
avonds na 6 uur en des Zaterdags na 1 uur door
personeel gewerkt wordt. Naar aanleiding hiervan is
door ons besloten, na dien tijd aangeboden werk dan
niet uit te voeren en wordt de medewerking van het
publiek beleefd verzocht.
De Texelsche Smeden-patroons
27/10-1920 N.T.C.)
Prijzen - Hoefbeslag - 4 ijzers.
1915: fl. 1.60-1920: fl. 5.20 -1921: fl. 4.40- In
1940: fl. 3.70- -1950: fl. 9.50-1951: fl. 11.- -
1961: fl. 16.- -1964: fl. 22- -1966: fl. 24.-.
Voor een "ket" lag de prijs plm. 10 a 20% lager (klei
nere hoef), bekappen van een jong paard kostte in
1915 slechts fl. 0.50.
Kachelpijpen, gegalvaniseerd en gepolijst, per kilo in
1915 fl. 0.90 en in 1940 nog fl. 0.90 a fl. 1.—.
Het bewaren/oppassen van een kachel was in 1950
fl. 4.— Uurloon in 1930 nog fl. 0.80, in 1950 fl. 2,30
buiten en fl. 2.— binnen en in 1961 verhoogd van
fl. 4.50 op fl. 5.—
In 1916 werd een maaimachine verhuurd voor
fl. 1per mandag en voor een nieuwe machine fl.
1.25 per mandag 3 mandagen is een bunder) Voor
een hooischudder was de huur fl. 2.—per bunder. In
1921: nieuwe graaf fl. 7.—, nieuwe driewielde kar
zonder banden fl. 115.wielbeslag boerenwagen;
banden verleggen van een achterband fl. 3.50 en een
voorband fl. 2.7.5..
In 1926 maakten de smeden ook bakovens met
bakblikenvoor fl. 4.50 en fl. 3.50 zonder bakblikken.
In 1936 was de 5-balkseg fl. 28.—en een spijkereg
fl. 27.-.
Mechanisatie
Omstreeks de eeuw wisseling was de smid bezig met
allerlei grof- en fijnsmeedwerkIn aanvang was toch
belangrijk het hoefbeslag, het smeden van hoefijzers
en het maken van kachelpijpen, doch ook de handel
in en de reparatie van kachels, rijwielen, wagens,
ploegen en eggen enz. Het mechanistaieproces was
echter gaande en dat vereiste voor de smid andere
vak- en handelskennis. Het sleutelen aan allerlei
werktuigen en machines werd steeds belangrijker en
verdrong steeds meer het oorsponkelijke smidswerk.
Eerst moest hij het autogeenlassen leren en veel later
het electrisch lassen. De blaasbalg werd tot in de 30er
jaren nog met de hand bediend tot de TEM voor de
electrische aandrijving van een ventilator kon zor
gen. De smeden werden ook actief op een ander
terrein want reeds in 1932 wilde een aantal een
erkenning voor gas- en waterfitter. In 1936 gaven de
volgende leden van de Smedenbond zich op voor
handelaar in tractoren: Smit Co en J. Kiljan Jbzn
te Den Burg, R. IJska in De Waal, H.J. Thomassen in
De Cocksdorp en C. Dros en J.W. Paagman in Eier-
land, de oude smid werd door de tijd van lasser,
monteur, machinist, handelaar, loodgieter, electri-
cien enz. tot tractor- en autodealer.
De Texelsche Smedenbond.
Met de bond konden de leden de ontwikkelingen
beter volgen en tesamen tot afspraken komen, alsme
de inkopen. Middels de bond werden destijds ook de
cursussen georganiseerd voor autogeen- en later ook
voor electrisch lassen. In 1952 door de komst van de
PWN voor waterfitter en veel later ook voor gasfit
ter. Zeer belangrijk was in 1959 ook het initiatief van
de bond voor het bereiken van technisch onderwijs
op Texel, wat gestalte kreeg in de L.T.S.
Naast de door zakelijke belangen ontstane relaties
hadden vele leden ook goede persoonlijke contacten
onderling. Gebruikelijk was het ook, dat een lid bij
zijn overlijden, door de collega's ten grave werd ge
dragen.
Leden in 1953
Den Burg: - C. Bakker, H. Barhorst,. Jb. de Graaf en
J. Kiljan. Eierland: - C. Dros, L. Kok, B. Paagman.
De Cocksdorp: - H .J. Thomassen. Den Hoorn: - G. de
Wit. De Koog: - S. v.d. Vis. Oosterend: - C. Bruin en
Rentenaar. Oudeschild: - Jb. Kiljan Jzn., J. Witvliet
Azn enjoh. Slaman. De Waal: - Jb. Keijzeren L. Witte.
In 1961 doen nog aan hoefbeslag: - L. Kok, Rentenaar,
Schoorl, Jb. Keijser, L. Witte, Jn. Kiljan en G. de Wit.
6
