Een beeld van het dorp De Waal
in de vorige eeuw
v
'T
jaar verpacht. In 1543 stond op Mo
lenbuurt een achtkantige windko-
renmolen. Die buurt werd toen
aangeduid met Monicken stadtgen,
Moneke stadt of Vorme stadt. Het
woord stad of stede werd destijds
gebruikt voor woonplaats.
Crillis Wilaeboer verkocht op 26
september 1729 deze molen voor
ƒ5.700,— aan Crillis Gerritsz Boer-
sen. Diens zoon Jan Cornelisz Boer-
sen zette het bedrijf voort. Na zijn
overlijden in 1771 hield zijn wedu
we Vrouwtje Jans Reij (1703-1789)
met hulp van een inwonende
knecht, Simon Jansz Molenaar, de
molen draaiende, maar zij hield ook
koeien. De molen, ook genoemd de
Oosterender molen, werd in 1837
gedemonteerd en te De Cocksdorp
weer opgebouwd, waar hij in 1881
door brand werd verwoest. Van
1853 tot 1923 stond halfweg tussen
De Waal en Den Burg een korenmo
len, die „De Vrede" genaamd was.
Opvallend veel boerderijen in de
omgeving van De Waal waren bezit
van Texelse Arm- en Kerkbesturen.
De Doopsgezinde gemeenten van
Den Burg, De Waal en Oosterend
waren eigenaren van „Menno-
hoeve". Het R.K. Armbestuur van
Oudeschild bezat „Maartenshoeve".
„Varia" en „De Fan' was bezit van
het R.K. Armbestuur van Oosterend.
De Kerkeplaatsen van Zuidewind en
Swaerts behoorde toe aan de Diaco
nie van de Ned. Hervormde Ge
meente van De Waal. „Concordia"
en „Welbedacht" waren eigendom
van het R.K. Armbestuur van Den
Burg. In dit gebied was ook een
„grootgrondbezitter" in de persoon
van Jan Teunisz Timmer, geboren in
Den Burg in 1857 en wonende te
Haarlem. Hij was in 1889 gepromo
veerd doctor in de geneeskunde, lid
van de Provinciale Staten van
Noordholland en hoofd-ingeland van
de polder Waalenburg. Bij De Waal
bezat hij de boerderijen Castra Vete
ra, Cervantes, Goethe, Rembrandt,
Ruysdaal, Schiller en Vondel. Bij
Oosterend bezat hij de plaats Byron,
in Het Noorden De bol groot
66.71.60 hectares, aangekocht in
1906. Aan de Californiweg bij de
Mient „De nieuwe aanleg" een bos
gebied van meer dan 6 hectares.
Met zijn aankoop van een paar hec
tares in 1904 „Groote Koog" zal de
lijst niet compleet zijn.
C. J. Reij
Bronvermelding
Sjaak Schraag met de kadastrale
kaart van 1830, lijst van eigenaren
van de kadastrale percelen en diver
se gegevens over dorp en omgeving;
Archief van de Gemeente Texel; Bi
bliotheek Historische Vereniging
Texel; Texelse Geslachten. Dijt en
Dijt 1970; 't Land van Texsel. J. A.
van der Vlis 1975; Het Eiland Texel.
F. Allan 1856; Geschiedenis R. K.
Kerken Texel. J. C. Loos 1929; Texel
in Oude ansichten. N. Huysman
1970.
WAALENBURG
De inpoldering van Waalenburg,
eerst „Burch Wael" genoemd, is ge
compliceerder geweest dan tot nu
toe is aangenomen. Ze werd in etap
pen en niet in zijn geheel na 1488
uitgevoer. In het jaar 1436 verleen
de Margaretha van Bourgondië oc
trooi voor de bedijking van o.a.
Waalenburg voor zestien jaren. Deze
rechten werden verkregen door Da
niël van Nijewaal en Jan Noirde,
maar konden niet voor 1452 worden
omgezet in de inpoldering. In 1488
verleende Maximiliaan van Oosten
rijk, toen Graaf van Holland, aan de
erfgenamen van Daniël van Nije
waal en Jan Noirde en aan de nieu
we Baljuw van Tfexel, Cornelis
Crusink (1482-1501), die ook Am
bachtsheer van Waalenburg werd,
opnieuw vergunning voor inpolde
ring. Uit de archieven van de Abdij
van Rijnsburg bleek dat reeds op 11
XrctAerts
ejZ e-m
■TtCA
X- cops'
e&ts- SC'/CrrJ? a.
^ecs-u firp C***; -e-ese*^
- »>vj
•y'
/S0
o^-i^ édx*** ePc.. ePes- Arts'
f#' i^csnst>
■rvVr.—^-
-r*-y
tL+<Vc, £p*~trr-
k»
■ms
'Xs
A -/£> 'Xl.
/sCXXXXAoiA—
(X.- Xif: <X Sl£i~At/'— s
Als&s-zXXXu*? //luXer- A 'u' t
- - t - ~/c~e/T' y 7,
(r
'■tb/' sssy
/X tXz $*4X6'
r~$T~yhsc<r'rf
11