Wel en wee van Oudeschild
Kleine Kroniek
van Oudeschild
,,'t Schil" is eigenlijk ontstaan in het
begin van de 17e eeuw. Vóór die
tijd moest men voor maritieme en
andere zaken naar Den Burg; dat
was in die tijd een uur gaans. Om
alle faciliteiten binnen handbereik
te hebben bouwde men hier enkele
„Companyhuyzen" waar omheen al
spoedig een dorpskern ontstond met
allerlei neringdoenden. Men hield
zich b.v. bezig met het vervoer van
het wezenputtenwater, dat in vaten
met een windas over de dijk ge
haald werd. Later heeft men een
sluisje gemaakt: het „Wesesluisje".
Over het ijzerhoudende water van
Brakenstein is al genoeg geschreven;
minder bekend is, dat de koks op
de schepen in die tijd grote hoeveel
heden eenden insloegen, die ze licht
rookten en zoutten, („pekeleenden")
Die eenden werden gevangen in de
nu nog bestaande eendenkooi van
de dames Dijt, op Westergeest. Van
de dagopbrengst van de eendenkooi
kon men b.v. een driewieldekar aan
schaffen! Zo was zo'n dertig jaar ge
leden nog een pachtcontract van
kracht, waarin stond dat de buur
man van de kooi, (Ijs Kikkert in dit
geval!) geen lawaai mocht maken, -
zoals palen slaan, -als de wind in de
richting van de kooi stond! Ook
mocht zijn vrouw geen matten klop
pen. Zelfs pannekoeken bakken was
verboden: kennelijk houden eenden
niet van de geur van die lekkernij!
Oudeschild werd aldra een dorp
van allure. V.d. Vlis schrijft ergens:
„Eens waren er meer en mooiere
winkels dan in Den Burg en poch
ten de Oudeschilders op hun bestra
ting, terwijl men in andere dorpen
nog door het zand ging."
In 1630 werd er al school gehouden
en waren er 63 „woonsteden". Het
dorp was in de groei en men bouw
de niet alleen woonhuizen, maar
ook grote herbergen en tapperijen.
Een half dozijn namen zijn ons nog
bekend: De Rijzende Zon, De Goede
Reede, De Swarte Bock, Het Mori-
aanshoofd, De Swaan en De Zeven
Provinciën. Om over het Jenever
buurtje maar te zwijgen!
Het Kallegat was een nauwe steeg
die men door moest om bij de be
ruchte en beroemde tapperij De
Swaan te komen, waar soms ook de
dames van plezier zaten. Het was
een plek waar hoog en laag elkaar
bij de voornaam noemde, en die be
kend was over de hele wereld...
Er werd verteld dat een matroos die
een reis had gemaakt van twee jaar
in twee dagen al z'n geld opmaakte
in het dorp Oudeschild. Dat is na
tuurlijk niet allemaal in de collecte-
zak van de kerk gegaan!
Eens had Oudeschild 1700 a 1800
inwoners. Tegenwoordig ongeveer
1000 en is het dorp eens zo groot.
Vroeger werd een huis vaak door
meerdere gezinnen bewoond en
woonde men ook boven elkaar.
Loodsen, kooplieden, boeren, bur
gers, zeelui, het ging ze allemaal
voor de wind.
Over de 18e eeuw is minder be
kend, wel staat vast dat het met de
welvaart wat terug liep. Men werd
(weer) boer of visser. Er werd ook
aan omscholing gedaan.
In de Franse tijd viel de handel met
het buitenland practisch stil en met
het graven van het Noordhollands
kanaal werd het er hier ook niet be-
1572 Op last van Willem van Oran
je een Schans aangelegd.
1593 Kerstmis. Op de rede gaan uit
een vloot van 140 schepen er
44 tenonder. Roemer Visser
noemt zijn jongste dochter Ma
ria Tesselschade.
1594 Van Texel vertrekken Houtman
en De Keyser voor de eerste
reis naar Oost-Indië.
1596 Van de rede vertrekken
Heemskerck en Barendsz voor
een tocht om de noord op
zoek naar Oost-Indië.
1600 In verband met de toene
mende scheepvaart bouwt de
Admiraliteit huizen voor haar
gezagsdragers aan de zuidelijke
oever. Rond deze huizen ont
staat Oudeschild.
1618 De Schilsloot gegraven. Wate-
raanvoer uit de putten per
praam, bestemd voor de sche
pen op de rede.
1650 Kerk der Hervormden gesticht.
De eerste „leraar" beroepen.
1660 Bij stormen blijven van de 155
schepen op de rede er slechts
38 voor anker.
1683 Grote schade aan 's lands
vloot. Zes oorlogsschepen ver
gaan, meer dan 800 zeelui ko
men om.
1778 De haven wordt aangelegd ter
grootte van 2 hectaren.
1811 De Redoute aangelegd.
1812 De Lunette aangelegd.
1829 Oudeschilder kerkhof op de
Hoge Berg aangelegd.
1835 R.K.Parochie krijgt haar eigen
kerk.
1843 De eerste grintweg tussen Den
Burg en Oudeschild. (nu de
Schansweg).
1852 De eerste stoomdienst op Den
Helder.
1868 De openbare school gebouwd.
ter op. De Wiervisserij zorgde weer
voor wat opleving.
In 1907 werd de TESO opgericht.
Jarenlang bepaalde „De TESO" het
gezicht van Oudeschild en zorgde
voor veel bedrijvigheid. Het ver
dwijnen van de TESO is wel „de
doodssteek voor Skil" genoemd,
maar ik denk nog wel eens aan de
woorden van Bert Weydt, die toen
voorspelde dat Oudeschild wel eens
meer toeristen zou kunnen trekken
dan ooit. Toeristen of niet, Oude
schild leeft! Skil is een pracht van
een dorp, en moge het altijd zo
blijven! J. J. Bakker.
Bronnen:
Correspondentie J. A. v.d. Vlis.
Ned. Schoolradio.
Eendenkooi Dijt (P. Bakker)
J. Schraag, Den Burg.
1875 Een schoolspaarbank op
gericht.
1877 „Eene afdeling van Volkson
derwijs" opgericht.
1882 Telefoonverbinding Den Burg -
Oudeschild.
1887 De Texelse Courant komt voor
het eerst uit.
1891 Uitbreiding van de haven.
1902 Molen „De Tïaanroeier" ge
bouwd. Pakhuis op de haven
gebouwd.
1907 TESO opgericht.
1915 Schilderweg Oudeschild-Den
Burg aangelegd.
1920 Oudeschild krijgt een vi-
safslag.
1929 Jaap J. Bakker geboren.
1932 Nieuwe openbare school ge
bouwd. Stoombootkoffiehuis
gebouwd door TESO. De
S.D.A.P. koopt de oude school,
die wordt ingericht als club
huis. Het krijgt de naam: Ons
Eigen Gebouw.
1939 Zeemijn ontploft tegen de zee
dijk, diverse huizen lopen zwa
re scade op.
1940 Bom op de Texelse boot, ma
troos T. Boon komt om.
1945 Russenopstand. Oudeschild be
schoten. Vijf personen komen
om.
1953 Watersnoodramp. Bij gemaal
De Schans dreigt een ca
tastrofe.
1962 De TESO verlaat na 55 jaar de
haven van Oudeschild.
1967 Visafslag gesloten.
1971 Bouw van de PEN-centrale.
1977 De dijken worden verhoogd
tot „delta-niveau".
1989 Oudeschild krijgt met financië
le steun van een in de oorlog
geredde Amerikaanse piloot
een nieuwe sportzaal.
Jaap J. Bakker.
3