7 ff
n
A
(fi*rsr
<rt tsry
s rh /v
yyiti
<AcA
7
/O
AA /VesA /irï/r. y„-
het. >n A7 /UmJ At
rf f.//
X
^y
t/jgAAejfl-- cJ
c („erf*•«-»» hd-»
/cenr /o fy'üAA A
c(.
P//c rAA-"
ï'.y-y
7 JA - - 7,-c,-07
ïf'pct" Aeie-ti X" An-X /y<r At/4freA
UtsfeA /Xtr"/.
e
S..
IS
van Oudeschild. Voordat wij een en
ander over het spinbedrijf zullen
vertellen, moet eerst nog een ant
woord gegeven worden op de vraag
waarom juist de kerk een weefbaan
voor garen in Den Hoorn instelde.
Al jaren voor die tijd gaf de kerk
aan behoeftigen gratis turf en gratis
brood. De nood van die tijd was ech
ter zodanig toegenomen, dat het aan
tal behoeftigen steeds groeide, wat
een aanmerkelijke belasting voor de
kas van de kerk moet hebben bete
kend. Zo kwamen ouderlingen en di
akenen overeen een bedrag van
600,— beschikbaar te stellen om de
Spinbaan te stichten en zo een pro-
duktieve werklozenbestrijding door
te voeren. De Gemeente en de Staat
waren toen nog niet sterk genoeg en
zo viel deze functie aan de kerk toe.
Hoe nodig het was, zien we uit het
feit, dat naast de „bestedelingen"
der kerk, wier aantal in 1794 twaalf
bedroeg, er 83 inwoners uit Den
Hoorn te werk werden gesteld. De
bevolking bedroeg toen 650 zie
len. In het reglement lezen wij: „in
de Spinbaen zullen verpligt zijn alle
te werken die aan de Diakonie an
nex zijn, besteedelingen, en zulke
die jaarlijks maar alleen turf en
brood krijgen".
Dus was er een groot aantal inwo
ners, die slechts dank zij steun van
de Diakonie de dagen konden door
komen. Ook was precies berekend
wat ieder moest spinnen om 's win
ters turf te ontvangen, nl. 65 pond
garen per jaar; het geld ervan werd
in kas gehouden, slechts voor datge
ne wat men meer spon werd geld
uitbetaald: voor elke pond 5 duyten
(1 duyt Vz c.). De draaier ontving
voor elke pond dat van zijn wiel
ging een duyt. Aan wie per jaar min
der dan het vereiste kwantum spon,
werd naar verhouding ook 's winters
minder turf verstrekt. Iedereen
stond het echter vrij buiten de spin
baan werk te zoeken om meer geld
te verdienen, „maar niemand", zo is
in de reglementen te lezen, moet re
kening maken, dat men hem zal ter-
wille komen, voor die tijd van de
dag of voor die dagen, welke hij niet
in de Spinbaen gewerkt heeft". „Er
zal naukeurig worden agt gegeven
wat elk spint en iemands ijfer en
naarstigheid zal beloont en iemands
traag- of onwilligheid zal in den
beurs gestraft worden, door geene de
minste onderstand zulk een te doen
toekomen". „Niemand zal den ande
ren - hetzij een nieuweling, die in de
baen komt, - hetzij eenen anderen
die er in werkt, bespotten maer elk
gehouden zijn na het meesterschap
te dingen". Aantekeningen of andere
mededelingen betreffende de wer
kers, die tegen deze reglementen van
goed gedrag hebben gezondigd, zijn
er niet gevonden. Zo kunnen wij niet
zeggen, of ze slechts tot waarschu
wing dienden, of werkelijk nodig
waren. Welke betekenis deze Spin
baan voor de bevolking van Den
Hoorn moet hebben gehad, is het
best op te maken uit de cijfers die
ons de hoeveelheid van het gespon
nen garen mededelen. Vanaf 3 mei
1794 tot 1 januari 1795 werden
reeds 6438 ponden garen gesponnen;
tot 1 januari 1796 16.966 pond. Dit
bleef de gemiddelde jaarlijkse pro-
duktie tot de stopzetting in 1810.
Plaatsen als Zaandam, Krommenie,
Amsterdam en ook Zaandijk waren
geregelde afnemers van het gespon
nen garen. Het is aardig in de uitga
ven van het boek na te gaan hoe
vaak een brief naar deze plaatsen
met een of andere boodschap werd
//i
pond zeep, dat iedere maand voor de
schoonmaak gebruikt werd, een be
zem, of koperdraad voor het herstel
der weefgetouwen, alles is ons door
de onbekende schrijver van de Spin
baan precies in het kasboek aangege
ven. De werktijd in de Spinbaan,
hoe algemeen ook in die tijd, is per
dag van lange duur geweest. In de
maanden mei tot augustus is er van
's morgens 5 tot 's avonds 7 met
drie schafttijden gewerkt.
September-oktober en maart-april
van 's morgens 7 tot 's avonds 6 uur
met twee schafttijden, en van no
vember tot februari van 8 tot 5 uur
met één schafttijd. Deze indeling is
wellicht uit een oogpunt van zuinig-
7 7
Apert" 7/é.e.J tre
verzonden. Er verging geen maand
dat niet minstens vier brieven wer
den verzonden. De inhoud is echter
niet meer bekend, maar in het kas
boek staat dan aangegeven, dat bij
het verzenden van een brief ook nog
„Loopersgeld" naar Oudeschild
moest worden betaald, of ook „enke
le duyten voor het brengen van een
brief met een goede tijding uit...
Alle uitgaven, zij het voor vracht van
de haven van Oudeschild, of repara
tie van een hijstouw waarmee zeker
de vezelbalen en wolzakken op de
zolder van de „werkverschaffing" als
stapelplaats zijn gehesen, zij het een
«V
heid toegepast, want er werden
slechts zelden kaarsen gebrand, wat
is op te maken uit het feit, dat bij
voorbeeld in de wintermaanden van
1800-1801 slechts drie pond kaarsen
voor verlichting werd gekocht. Mis
schien ook was het onmogelijk om
bij kaarslicht in de Spinbaan te wer
ken. Ook een ontwikkelingsdoel
voor de bevolking heeft de kerk ge
dacht te verwezelijken door de Spin
baan. In art. 8 van de reglementen is
te lezen dat „de ouders verpligt zijn
hun kinderen 's morgens en s mid
dags een uur te laten schoolgaan en
dus twee uren daags, 's morgens van
9
